نگهداری و شستشوی گبه
یکی از زیراندازهای دستباف و بسیار با ارزش ایرانی گبه‌ها هستند. این زیرانداز دارای تاروپود است و یکی از زیراندازهایی است که به شکل دستباف بافته می‌شود و به پرزهای بلند خود بسیار معروف است. گبه امروزه به دلیل نیاز بازار به شکل ماشینی نیز تولید می‌شود که نوع ماشینی آن ارزش کمتری نسبت به نوع دستباف دارد. بسیار مهم است پیش از خرید گبه در مورد نگهداری و شستشوی گبه اطلاعات لازم کسب شود تا گبه دستباف ارزش خود را در طی سالیان از دست ندهد. در مقاله امروز به نحوه نگهداری و شستشوی گبه به شکل کامل خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
گبه چیست؟
پیش از آشنایی با نحوه نگهداری و شستشوی گبه بهتر است در مورد گبه بیشتر بدانید.
گبه، یکی از انواع زیراندازها به شمار می‌رود که به عنوان قالیچه خرسک فرشی نیز شناخته می‌شود. این نوع زیرانداز معمولاً در ابعاد کوچک توسط عشایر لر و قشقایی بافته می‌شود و در حال حاضر در سراسر جهان طرف‌داران بی‌شماری دارد.
گبه دارای پرزهای بلندی است و در بافت آن تعداد زیادی پود به کار می‌رود که باعث نرمی گبه می‌شوند. تعداد پود در برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج است و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتیمتر نیز می‌رسد. وزن متوسط هر مترمربع گبه، تقریباً ۳ کیلوگرم است.
انواع گبه از نظر بافت
گبه بر اساس نوع بافت به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
گبه دستباف
گبه‌هایی که توسط بافندگان اصیل یا با تجربه و ماهر بافته می‌شوند، گبه دستباف هستند. این گبه‌ها از ارزش بسیار بالایی برخوردارند و اصالت آنها حفظ شده است. گبه دستباف اغلب از جنس پشم خالص بافته می‌شود؛ اما برای کاهش قیمت ممکن است به صورت سفارشی از الیاف مصنوعی نیز تولید شود.
گبه ماشینی
فرایند تولید گبه‌های ماشینی، مانند فرش‌های ماشینی به صورت کاملاً صنعتی در کارخانه‌ها انجام می‌شود. این نوع گبه‌ها به دلیل استفاده از فرایند ماشینی، دارای طرح‌ها و بافت منظم‌تری هستند و اغلب از الیاف مصنوعی و کمتر از پشم خالص در بافت آنها استفاده می‌شود. این مسئله باعث می‌گردد قیمتی ارزان‌تر نسبت به گبه‌های دستباف داشته باشند و ارزش آنها کمتر از گبه‌های دستباف باشد. با این وجود این گبه‌ها برای استفاده روزانه و به ویژه برای افرادی که کودک یا حیوانات خانگی دارند گزینه‌ای مناسب‌تر محسوب می‌شوند.
روش نگهداری از گبه
همان‌طور که اشاره شد گبه‌های ماشینی به دلیل جنس تاروپود خود و از طرفی رنگ‌آمیزی مصنوعی کمتر در معرض آسیب هستند. در مورد گبه‌های دستباف داستان کمی متفاوت است و باید از این نوع گبه به شکل متفاوت‌تری نگهداری کرد. از جمله مواردی که باید در هنگام نگهداری از گبه دست‌بافت در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مراقبت از گبه در برابر موریانه
برای مقابله با بید و سایر حشرات که زیبایی و ماندگاری گبه را تهدید می‌کنند، روش‌های مختلفی وجود دارد. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- استفاده از دستکش‌های حشره‌کش و زدن پشت و روی گبه با آنها: زمانی که حشرات بر روی گبه لانه کرده‌اند استفاده از این دستکش‌ها می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
- استفاده از محلول‌های شیمیایی: محلول‌های حشره‌کشی که در بازارها موجودند می‌توانند برای شستشو و تمیز کردن گبه از حشرات مؤثر باشند. در انتخاب محلول شیمیایی باید به این نکته توجه داشت که محصول انتخابی آسیبیبه گبه و به افراد و یا حیواناتی که در منزل زندگی می‌کنند، نرساند.
- استفاده از روش‌های طبیعی: استفاده از عصاره‌های گیاهی جهت از بین بردن حشرات موذی از روی گبه نیز مؤثر است. به‌عنوان‌مثال، استفاده از عصاره‌های نیمه خوراکی مانند عصاره آویشن یا روغن‌های اسانسی می‌تواند به عنوان روش‌های طبیعی برای دفع حشرات مورد استفاده قرار گیرد.
نفتالین زدن به گبه
استفاده از نفتالین یکی از روش‌هایی قدیمی است که در جلوگیری از نزدیک شدن حشرات به گبه بسیار مؤثر است. نفتالین، یک ترکیب شیمیایی است که بوی تندی دارد و حشرات را از گبه دور می‌کند. این روش می‌تواند مؤثر باشد، اما باید توجه داشت که نفتالین ممکن است بوی ناخوشایندی برای بسیاری از افراد داشته باشد.
محل نگهداری گبه
در هنگام نگهداری از گبه باید به شرایط زیر حتماً توجه داشته باشید:
- تاریکی: گبه را در جای تاریک قرار ندهید. این کار ممکن است باعث کاهش وضوح رنگ و جزئیات گبه شود. نگهداری گبه در محیطی با نور معتدل به حفظ زیبایی گبه کمک می‌کند.
- رطوبت: از قرار دادن گبه در محیط‌های بسیار مرطوب خودداری کنید. رطوبت بیش از حد ممکن است بافت گبه را تحت‌تأثیر قرار داده و به رشد قارچ و میکروب‌ها منجر شود.
- نور مستقیم خورشید: اجتناب از قرار دادن گبه در معرض نور مستقیم خورشید بسیار اهمیت دارد. نور مستقیم خورشید ممکن است باعث پیری و رنگ‌پریدگی سریع‌تر گبه شود. در صورت لزوم، از پرده یا سایر وسایل محافظتی برای کاهش تأثیر نور خورشید می‌توان استفاده کرد.
استفاده از موکت زیر گبه
استفاده از موکت زیر گبه جهت جلوگیری از رطوبت و حفظ گبه از بیماری‌های قارچی و تضعیف بافت، به ویژه اگر گبه از جنس پشم باشد، بسیار مفید است. موکت به عنوان یک لایه محافظ از تماس مستقیم گبه با سطح سخت مانند زمین و ورود گردوغبار به زیر گبه جلوگیری می‌کند.
نظافت گبه
جارو کردن گبه می‌تواند از ورود گردوغبار به تاروپود آن جلوگیری کند و باعث حفظ زیبایی و نظافت آن شود. ورود گردوغبار به تاروپود گبه می‌تواند به‌مرورزمان به زیبایی و ماندگاری گبه آسیب برساند و همچنین باعث ایجاد محیطی مناسب برای رشد میکروب‌ها و قارچ‌ها شود.
لکه گیری سریع گبه
برای حفظ زیبایی و سلامت گبه باید به لکه‌زدایی توجه داشت. در صورت ایجاد هر نوع لکه‌ای بر روی گبه باید هرچه سریع‌تر جهت برطرف کردن آن اقدام کرد. این کار کمک می‌کند لکه بر روی گبه کهنه نشود و جای آن باقی نماند.
خودداری از قرار دادن پایه میز و صندلی بر روی گبه
برای نگهداری از گبه و جلوگیری از آسیب ناشی از پایه‌های تیز میز و صندلی‌ها بهتر است پایه‌های این وسیله‌ها را روی گبه قرار نداد و یا حتماً در زیر پایه‌های آنها از کفی‌های لاستیکی یا لاکی استفاده کرد.
شستشوی گبه
شستشوی گبه از اهمیت بالایی برخوردار است تا با یک شستشوی درست، رنگ و کیفیت گبه دچار تغییر نشود. در تولید گبه دستباف از رنگ‌زاهای طبیعی برای رنگ کردن پشم استفاده می‌شود. این رنگ‌ها می‌توانند در هنگام قالیشویی آزاد شوند و با ادغام در یکدیگر به رنگ اصلی گبه آسیب برسانند. مرحله تثبیت رنگ پیش از قالیشویی بسیار اهمیت دارد تا این مشکل برای گبه پیش نیاید. مراحل شستشوی گبه به جز مرحله تثبیت رنگ تفاوت دیگری با شستشوی انواع فرش دستباف ندارد و به شکل زیر انجام می‌شود:
جهت شستشوی گبه در ابتدا غبارگیری باید انجام شود تا گرد و خاک از تاروپود گبه به خوبی خارج شود. این کار در خانه می‌تواند با ضربه‌های یک چوب بر پشت قالی و در کارخانه توسط ابزارهای ماشینی انجام گیرد. پس از غبارروبی، گبه باید با آب سرد و با شامپو فرش شسته و در نهایت با پارو آبگیری شده و با یک دستمال نخی یا حوله‌ای آب آن گرفته شود. در مرحله آخر نیز گبه باید یک ساعت روی زمین قرار گیرد تا آب آن به شکل کامل خارج گردد.
بسیار مهم است که گبه در انتهای کار لوله نشود؛ زیرا امکان ادغام رنگ‌ها در یکدیگر وجود دارد. در نهایت نیز گبه باید در مقابل جریان هوای آزاد قرار گیرد تا به شکل کامل خشک شود.
سخن پایانی
برای عمر طولانی‌تر گبه‌ها بسیار مهم است که با نحوه نگهداری و شستشوی گبه آشنا بود. آشنایی با این موارد کمک می‌کند تا پس از خرید گبه این زیرانداز با ارزش عمر طولانی‌تری داشته باشد و تأثیر بیشتری بر زیبایی مکان بگذارد. با رعایت نکات مهمی که به آنها اشاره شد گبه دستباف می‌تواند یک زیرانداز همیشگی برای خانه و هر مکانی شود.
