آشنایی با صنایع دستی هرمزگان
استان هرمزگان یکی از استانهای جنوبی ایران است که از لحاظ آثار صنایع دستی یکی از غنیترین استانهای کشور محسوب میشود. افرادی که به این استان جنوبی کشور سفر میکنند با دیدن تنوع بالا صنایع دستی در این استان بسیار مشتاق میشوند تا دست به خرید صنایع دستی هرمزگان بزنند و بخشی از زیباییهای این منطقه را به خانههای خود بیاورند. اگر قصد سفر به این نقطه از کشور را دارید با مقاله امروز همراه باشید تا با صنایع دستی هرمزگان بیشتر آشنا شوید.
در صورت تمایل می توانید پادکست مربوط به این مقاله رو گوش دهید :
صنایع دستی استان هرمزگان
صنایع دستی استان هرمزگان به مجموعهای از آثار گفته میشود که توسط دست و یا به کمک دست و ابزار خاصی به تولید میرسند. صنایع دستی این منطقه بیشتر توسط زنان هرمزگان به تولید میرسد و میتوان گفت که آثار آنها بیشتر جنبه مصرفی دارد و به شکل فصلی تولید میشود. تنوع آثار صنایع دستی استان هرمزگان بسیار بالا است و افراد میتوانند در هنگام سفر به این استان آثار متنوع صنایع دستی را مشاهده کنند. در ادامه با معروفترین آثار صنایع دستی استان هرمزگان آشنا میشوید:
بادله دوزی
به بادله دوزی، «تلی بافی» نیز میگویند. بادله دوزی یکی از رو دوزیهای این استان است که در لغتنامه به معنای یراقدار کردن جامه است. برای بادله دوزی، با نخ گلابتون نواری با پهنای ۱۵ سانتیمتر و نقشهای به هم پیوسته بافته میشود. طرح این نوار به این شکل است که نقش بزرگتر در میانه و نقشهای کوچکتر در اطراف آن قرار میگیرد. از این نوار برای تزیین دمپای شلوارهای زنانه استفاده میکنند. این شلوارها را معمولاً عروسهای مناطق جنوبی میپوشند و گاهی نیز سایر زنان در مراسم عروسی از آن استفاده میکنند.
گلابتون دوزی هرمزگان
قدمت هنر گلابتون دوزی در هرمزگان به دوران هخامنشیان باز میگردد. یکی از معروفترین صنایع دستی در این استان گلابتون دوزی است که در پوشش بومی دختران و زنان بسیار استفاده میشود. در واقع گلابتون دوزی یک نوع رودوزی سنتی است که باعث تزیین لباسها میگردد. در گذشته با نخهای ابریشمی دارای روکش طلا یا نقره و با نقشهای مختلف همچون محرابی، ترنج، خطایی، اسلیمی و… بر روی پارچههای اطلس، مخمل، ماهوت، کرباس و… را گلابتون دوزی میکردند. امروزه از نخهای طبیعی گلابتون که روکش فلزی زرد و سفید دارند برای تزیین روی لباس و بخشهای مختلف آن همچون یقه، آستین و لبه آستین استفاده میکنند.
خوس دوزی
خوس دوزی به هنر سوزن دوزی بر روی مخمل یا تور گفته میشود که با استفاده از نخ خوس یا «نقده» که نوعی نخ پلاستیکی است، انجام میگیرد. این نخها دارای رنگهای مختلفی هستند و به شکلهای مختلفی همچون ستارگان شش پر، هشت پر و دوازده پر در تزیین انواع روسری، پرده، رومیزی، چادرهای توری و روتختی استفاده میشوند.
قالی بافی
اگر قصد خرید قالی دارید بهتر است نگاهی به هنر قالیبافی مردم هرمزگان بیندازید. این هنر در بین عشایر افشاری و رائینی بسیار رونق دارد. نکته مهم در مورد هنر قالیبافی مردم این منطقه در این است که آنها پس از اینکه پشم مورد نیاز خود را از منطقه سیرجان تهیه میکنند به بهترین شکل به ریسندگی و رنگرزی آنها مشغول میشوند. قالیبافی هرمزگان دارای گرههای فارسی است و نقشهای آن از ایل افشار الهام گرفته است.
شیریکی پیچ
شیریکی پیچ نوعی بافت محسوب میشود که بین بافت قالی و گلیم قرار میگیرد. ماده اولیه برای بافت شیریکی پیچ، پشم است و پود آن از نخ پشمی یا نخ ابریشمی بسیار نازک به دست میآید. طرحهای شیریکی پیچ بسیار تنوع دارد؛ زیرا بافنده در هنگام بافت این زیرانداز از طبیعت، محیط و باورها الهام میگیرد.
حصیربافی
یکی از رایجترین هنرهایی که در مناطق دارای درخت خرما وجود دارد حصیربافی است. مواد اولیه مورداستفاده در حصیربافی، برگ درخت خرما، ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام «مور» است. برای حصیربافی هنرمندان از برگ درختان خرما که در اصطلاح عامیانه «پیش» نامیده میشود، استفاده میکنند و انواع زیرانداز، زنبیل، سفره، سبد، جای نان، کلاه و… را به تولید میرسانند. بیشترین آثار حصیربافی در روستاهایی همچون بشاگرد، میناب و بندر لنگه عرضه میشود.
سوزندوزی
از هنر سوزندوزی برای تزیین انواع لباس استفاده میکنند. سوزندوزی نوعی رودوزی محسوب میشود که در ناحیه بشاگرد استان هرمزگان بسیار پررونق است و از روش زنان بلوچ در خلق آن استفاده میشود. با استفاده از این هنر با کوک و بخیههای رنگی طرحهای فوقالعادهای را بر روی پارچه و لباس به وجود میآورند.
خرسک بافی
خرسک بافی به نوعی از بافت فرش گفته میشود. فرشی که به روش خرسک بافی به تولید میرسد پرزهای درشت و بلند دارد و از رنگ طبیعی پشم در رنگزنی نخهای آن استفاده میشود. این نوع فرش «پود رو» ندارد و نقشهایی با طرحهای هندسی در آن به کار میرود. در گذشته از این محصول بهعنوان روانداز استفاده میکردند؛ اما امروزه نقش پادری پیدا کرده است.
چنته بافی
چنته به نوعی ساک، کیسه و توبره گفته میشود که در آن وسایلی همچون قرآن، آینه، نخ، سوزن، شانه و یا مواد غذایی در هنگام کوچ را قرار میدهند. چنته به شکل بافت جاجیم، گلیم و خورجین توسط زنان بافته میشود.
چادر شب بافی
یکی از صنایع دستی اصیل هرمزگان چادرشب بافی است. در گذشته از پشم گوسفند، پنبه و کرک شتر برای تهیه چادرشب استفاده میشد و امروزه از الیاف مصنوعی در تولید این محصول استفاده میکنند. درگذشته چادرشب بهعنوان روانداز استفاده میشد؛ اما امروزه بهعنوان روتختی، رومیزی، روبالشی، پوشش کمر زنان، پرده و… به کار میرود. دو نوع «کلندری» و «دوگردی» از انواع معروف آن هستند.
برقع
برقع یا بورکه یکی از لوازمی است که برای پوشش و زینت توسط زنان هرمزگان مورداستفاده قرار میگیرد. در هرمزگان و خطه ساحلی بلوچستان به این هنر دستی «برکه»، در لارستان «تبیله» و در بندر لنگه «بتوله» میگویند. از این وسیله بیشتر در زمانی که پرتقالیها در این منطقه حضور داشتند استفاده میشد تا زنان در برابر سربازهای پرتغالی پوشش داشته باشند.
گرگوربافی
این صنایع دستی یک دستبافت از جنس سیم فلزی است که از آن بهعنوان تور ماهیگیری استفاده میکردند؛ اگرچه امروزه نیز برخی از صیادان برای ماهیگیری این محصول را سفارش میدهند. بافت این محصول در برخی از مناطق استان از جمله روستای «گشه» از توابع شهرستان بندر لنگه و شهرستان قشم همچنان رایج است.
کلام پایانی
آشنایی با صنایع دستی هرمزگان برای افرادی که قصد خرید صنایع دستی هرمزگان را دارند بسیار توصیه میشود. برای خرید گلابتون دوزی، سوزن دوزی، خرید حصیربافی و دیگر صنایع دستی این استان باید با این آثار آشنا بود و سپس برای خرید اقدام کرد. هر کدام از صنایع دستی هرمزگان دارای زیباییهای خاصی هستند که میتوانند در زیباسازی خانه و هر مکانی نقش مهمی را ایفا کنند. این آثار رنگارنگ و زیبا میتوانند رنگ و بویی خاص و جذاب به محیط بدهند و به همین دلیل خرید صنایع دستی هرمزگان به افراد پیشنهاد میشود.
درصورتیکه علاقه مند به آشنایی با صنایع دستی
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
آشنایی با صنایع دستی استان یزد
آشنایی با صنایع دستی استان گلستان
آشنایی با صنایع دستی استان گیلان
سوالات متداول
صنایع دستی استان هرمزگان به آثاری اطلاق میشود که عمدتاً با دست یا با کمک ابزارهای ساده تولید میشوند. این آثار که بیشتر توسط زنان هرمزگان ساخته میشوند، غالباً جنبه مصرفی داشته و به صورت فصلی تولید میگردند. استان هرمزگان به دلیل تنوع و غنای بالای صنایع دستی، یکی از غنیترین استانهای ایران در این زمینه محسوب میشود و گردشگران را به خرید و آشنایی با این زیباییهای محلی ترغیب میکند. این صنایع دستی نه تنها بخشی از هویت فرهنگی منطقه را به نمایش میگذارند، بلکه نقش مهمی در زیباسازی خانهها و محیطها ایفا میکنند.
بادله دوزی، که به آن "تلی بافی" نیز میگویند، نوعی رودوزی سنتی در هرمزگان است. در این هنر، نواری به پهنای ۱۵ سانتیمتر با نخ گلابتون و نقشهای به هم پیوسته بافته میشود که نقش بزرگتر در میانه و نقشهای کوچکتر در اطراف آن قرار میگیرد. از این نوار برای تزیین دمپای شلوارهای زنانه، به ویژه شلوارهای عروسهای مناطق جنوبی و گاهی سایر زنان در مراسم عروسی، استفاده میشود.
هنر گلابتون دوزی در هرمزگان قدمتی طولانی دارد و به دوران هخامنشیان باز میگردد. این هنر که یکی از معروفترین صنایع دستی استان است، برای تزیین پوشش بومی دختران و زنان استفاده میشود. در گذشته، با نخهای ابریشمی روکشدار طلا یا نقره و نقشهایی مانند محرابی، ترنج، خطایی، اسلیمی و غیره بر روی پارچههایی مانند اطلس، مخمل، ماهوت و کرباس انجام میشد. امروزه، از نخهای طبیعی گلابتون با روکش فلزی زرد و سفید برای تزیین قسمتهای مختلف لباس مانند یقه، آستین و لبه آستین استفاده میشود.
خوس دوزی هنری است که شامل سوزن دوزی بر روی مخمل یا تور با استفاده از نخ "خوس" یا "نقده" (نوعی نخ پلاستیکی) میشود. این نخها در رنگهای مختلف موجود هستند و به شکلهای متنوعی مانند ستارگان شش پر، هشت پر و دوازده پر در تزیین انواع روسری، پرده، رومیزی، چادرهای توری و روتختی به کار میروند.
قالی بافی در هرمزگان، به ویژه در میان عشایر افشاری و رائینی، رواج زیادی دارد. پشم مورد نیاز برای این قالیها از منطقه سیرجان تهیه شده و سپس به بهترین شکل ریسندگی و رنگرزی میشود. قالیبافی هرمزگان دارای گرههای فارسی است و نقشهای آن از ایل افشار الهام گرفته شدهاند. این هنر نمونهای برجسته از صنایع دستی این منطقه است.
شیریکی پیچ نوعی بافت است که حد واسط بین بافت قالی و گلیم قرار میگیرد. ماده اولیه اصلی برای بافت شیریکی پیچ، پشم است و پود آن از نخ پشمی یا نخ ابریشمی بسیار نازک به دست میآید. طرحهای شیریکی پیچ بسیار متنوع هستند، زیرا بافنده در هنگام بافت این زیرانداز از طبیعت، محیط پیرامون و باورهای محلی خود الهام میگیرد.
حصیربافی یکی از رایجترین هنرهای دستی در مناطق دارای درخت خرما در هرمزگان است. مواد اولیه اصلی مورد استفاده در حصیربافی شامل برگ درخت خرما (که به آن "پیش" میگویند)، ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام "مور" است. هنرمندان با استفاده از این مواد، انواع زیرانداز، زنبیل، سفره، سبد، جای نان، کلاه و سایر محصولات را تولید میکنند. بیشترین آثار حصیربافی در روستاهایی مانند بشاگرد، میناب و بندرلنگه عرضه میشود.
رقع یا بورکه یکی از اقلامی است که توسط زنان هرمزگان برای پوشش و زینت استفاده میشود. این دستبافت در مناطق مختلف با نامهای متفاوتی شناخته میشود، مانند "برکه" در هرمزگان و خطه ساحلی بلوچستان، "تبیله" در لارستان و "بتوله" در بندر لنگه. از لحاظ تاریخی، استفاده از برقع به ویژه در دوران حضور پرتغالیها در منطقه رایج شد تا زنان بتوانند خود را در برابر سربازان پرتغالی بپوشانند.
