زندگینامه ادگار دگا مهم‌ترین آثار و ویژگی آن
ادگار دگا به عنوان یکی از درخشان‌ترین چهره‌های هنری قرن نوزدهم میلادی یکی از پایه‌گذاران اصلی جنبش امپرسیونیسم در فرانسه شناخته می‌شود. او با اینکه خود را یک هنرمند در سبک «رئالیست مستقل» می‌دانست؛ اما آثارش نمایانگر روح و جوهره جنبش امپرسیونیسم بودند و او را به جنبش امپرسیون پیوند میدادند. زندگی پرفرازونشیب این هنرمند و هنر درخشانش برگ مهمی از تاریخ را به خود اختصاص داده‌اند که در ادامه به آن بیشتر می‌پردازیم.
ادگار دگا از تولد تا مرگ
ادگار دگا در سال ۱۸۳۴ در خانواده‌ای ثروتمند در پاریس متولد شد. او نقاشی را از همان دوران کودکی آغاز کرد و در ۱۹ سالگی هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه در رشته حقوق، به موزه لوور می‌رفت و به کپی‌برداری از آثار کلاسیک موزه مشغول می‌شد.
او در سال ۱۸۵۵ با «ژان آگوست دومینیک انگر» آشنا و شیفته هنر او شد و همین مسئله جرقه‌ای برایش بود تا تحصیل نقاشی را در «بوزار پاریس» آغاز کند و به نحوی دنباله‌روی انگر باشد. او سپس به ایتالیا رفت و سه سال در آنجا ماند و تعداد فراوانی از کارهای استادان رنسانس را کپی نمود. شیوه کپی کردن او برخلاف رسم رایج کپی کردن کل اثر بود؛ به شکلی که بخشی از کار را انتخاب کرده و به عنوان اثر مستقل بر روی آن کار می‌نمود.
در سال ۱۸۵۹ دگا به پاریس بازگشت و در یک استودیو بزرگ به کشیدن نقاشی‌های تاریخی مشغول شد. او از سال ۱۸۶۱ به نقاشی از اسب‌ها روی آورد و پس از آشنایی با «ادوارد مانه» به مرور علاقهاش به کشیدن موضوعات معاصر به جای نقاشی‌های تاریخی جلب شد.
او در سال ۱۸۷۰ در جنگ فرانسه و پروس شرکت کرد و در آنجا متوجه مشکلاتی در بینایی‌اش شد؛ مشکلاتی که تا آخر عمر با او همراه ماند. در سال ۱۸۷۲ او به لوئیزیانای آمریکا رفت و در آنجا مدتی از دوران هنری خود را سپری نمود. سال بعد او به پاریس بازگشت و گرفتاری‌های مالی خانوادگی باعث شد تا او بخش بزرگی از ثروت خود را از دست بدهد. او به گروه نقاشان جوانی که در پی برگزاری نمایشگاه‌های مستقل بودند، پیوست. این گروه از هنرمندان به سرعت به نام امپرسیونیستها شناخته شدند و در حد فاصل سال‌های ۱۸۷۴ تا ۱۸۸۶ هشت نمایشگاه برگزار کردند. دگا در هفت نمایشگاه از این هشت نمایشگاه شرکت کرد؛ هرچند از بسیاری جنبه‌های این جنبش فاصله گرفت. او برخلاف بسیاری از هم‌دوره‌های خود نقاشی در فضای باز یا تأثیر نور لحظه‌ای را نمی‌پسندید و بیشتر به طراحی، حرکت بدن و ساختارهای درونی علاقهمند بود. او با اینکه روابط نزدیکی با امپرسیونیست‌هایی چون مونه، کاسَت، پیسارو و رنوار داشت اما گه‌گاه با آن‌ها در مورد موضوعات یا سبک آزادتر نقاشی دچار اختلاف‌نظر می‌شد.
ادوارد دگا در اواخر زندگی خود و به خصوص پس از ضعیف شدن بینایی به مجسمهسازی روی آورد. تنها مجسمه‌ای که در زمان حیات او به نمایش درآمد «رقصنده چهارده‌ساله» بود که با موم ساخته شد و بعدها در قالب برنز ریخته شد. این مجسمه با لباس پارچه‌ای و موی واقعی جنجال‌های بسیاری را در زمان خود ایجاد کرد و بعدها تبدیل به یکی از آثار برجسته او شد.
دگا در دهه‌های پایانی عمر بسیار گوشه‌گیر شد و مشکلات بینایی‌اش باعث گشت تا کمتر نقاشی کند و بیشتر به مجسمهسازی یا طراحی با لمس بپردازد. او در ۲۷ سپتامبر ۱۹۱۷ در سن ۸۳ سالگی در پاریس درگذشت.
میراث هنری او امروزه در موزه‌های بزرگ دنیا همچون موزه اورسی پاریس، متروپولیتن نیویورک، و گالری ملی لندن نگهداری می‌شود.
ویژگی آثار ادگار دگا
ادگار دگا نه‌تنها یکی از چهره‌های شاخص امپرسیونیسم بود، بلکه به‌واسطه سبک شخصی و تحلیلگرانه‌اش، سبکی منحصربه‌فرد پدید آورد. مهم‌ترین ویژگی‌های آثار او به شرح زیر است:
نمایش واقع‌گرایانه زندگی روزمره
دگا به ثبت لحظات روزمره و بی‌تکلف انسانها بسیار علاقهمند بود. او برخلاف نقاشان سنتی که اغلب صحنه‌های اسطوره‌ای یا تاریخی را به تصویر می‌کشیدند، تمرکز خود را بر صحنه‌هایی همچون تمرین باله، لحظه آرایش یا تنهایی در کافه معطوف کرد. با وجود توجه دگا به ثبت لحظات روزمره، او این صحنه‌ها را با دقت روانشناختی و نه صرفاً مستندسازی ارائه می‌داد.
برش‌های ترکیببندی الهام‌گرفته از عکاسی و چاپ ژاپنی
دگا از عکاسی تأثیر بسیاری گرفت و آثارش اغلب مانند فریم عکس، شامل برش‌هایی نامعمول هستند. در آثار او سر یا دست‌ها از قاب بیرون می‌زنند و زاویه دید از بالا یا از پشت سر است. این نوآوری ترکیببندی، به آثارش پویایی و حس در لحظه بودن می‌دهند.
استفاده از پاستل و مونوتایپ
ادگار دگا یکی از استادان مسلم تکنیک پاستل بود. در بسیاری از نقاشی‌های او، خطوط واضح، لایه‌لایه شدن رنگ‌ها و بافت‌های زنده به چشم می‌خورند. همچنین در مونوتایپ (چاپ تک‌نسخه‌ای) او فضای مبهم و سیال خلق میکرد.
حرکت و آناتومی بدن
در آثار دگا حرکت انسان به خصوص در رقص، چرخش، کشیدگی یا خمیدگی بدن بسیار دقیق و علمی ترسیم شده‌اند. او بارها از مدل زنده استفاده میکرد و با دقتی تحلیلی، حالت‌ها و حرکات بدن را ثبت می‌نمود. دقت آناتومیک ادگار دگا تا حد زیادی مدیون مطالعات کلاسیک و علاقه او به مجسمهسازی بود.
نورپردازی غیرمستقیم و کنترلشده
دگا برخلاف بسیاری از امپرسیونیستها که به نور طبیعی علاقهمند بودند، ترجیح می‌داد نور مصنوعی یا محدود را به کار گیرد تا کنترل بیشتری بر ترکیببندی داشته باشد. در آثار او به طور معمول بازی نور خورشید وجود ندارد؛ بلکه از نور صحنه، آینه، یا لامپ برای هدایت چشم مخاطب استفاده می‌شود.
مهم‌ترین آثار ادگارد دگا
ادگارد دگا در طول زندگی هنری خود آثار بسیار مهمی را آفرید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
رقصنده چهارده‌ساله
مجسمه نیم قد رقصنده چهارده‌ساله در سال ۱۸۸۱ خلق شد که یک دختر نوجوان رقاص باله را نمایش می‌داد. این مجسمه برخلاف سنت مجسمهسازی کلاسیک که در آن پیکره‌های قهرمانانه و اسطوره‌ای نمایش داده می‌شدند، ساخته شد. در این اثر دختری لاغر با چهره‌ای خسته و واقع‌گرایانه در حال تمرین، به نمایش گذاشته شده بود. این اثر یکی از جنجالی‌ترین آثار زمان خود بود و برخلاف سنت مجسمهسازی، ادگار دگا لباس واقعی به تن دختر پوشانده بود.
کلاس رقص
این نقاشی یک اثر رنگ روغن بر روی بوم است که امروزه در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود. کلاس رقص یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار دگا در موضوع باله است که در آن رقصندگان در حال تمرین با لباس‌های سفید خود دیده می‌شوند؛ درحالیکه معلمشان از دور نگاهی انتقادی دارد.
رقصنده‌ها در صحنه
این اثر در دهه ۱۸۷۰ خلق شد و از تکنیک رنگ روغن یا پاستل در آن استفاده شده است. در این نقاشی برخلاف دید تماشاگر از جلو، صحنه از زاویه پشت صحنه ترسیم شده است. این دیدگاه غیرمعمول یکی از امضاهای سبکی دگا است که در این اثر به زیبایی دیده می‌شود.
زن در حال شانه‌کردن مو
ادگار دگا این نقاشی را با تکنیک پاستل در حدود سال ۱۸۸۵ خلق کرد. این اثر نمونه‌ای درخشان از مجموعه‌های دگا درباره زنان در حمام است. در این اثر زنی برهنه از پشت دیده می‌شود که موهایش را شانه می‌کشد. زاویه دید در این نقاشی از بالا و پشت سر است و به مخاطب این احساس را می‌دهد که بدون اجازه به فضای خصوصی وارد شده است.
در کافه
از دیگر آثار معروف ادوارد دگا در کافه نام دارد که با تکنیک رنگ روغن در سال ۱۸۷۶ اجرا شد. این نقاشی زنی افسرده حال را نشان می‌دهد که در حال نوشیدن نوعی نوشیدنی الکلی است. منتقدان آن زمان این اثر را نمایش انحطاط اخلاقی توصیف کردند.
کلام پایانی
ادوارد دگا یکی از نقاشان جریان‌ساز در دنیای نقاشی است که با نگاهی ژرف و بی‌رحم به واقعیت دنیا را به تصویر میکشید. این هنرمند هیچگاه به دنبال زیباسازی صحنه‌ها نبود بلکه می‌خواست «آنچه هست» را نشان دهد، بی‌آنکه داوری کند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد او مانند برش‌های ترکیببندی، دقت آناتومیکی، استفاده از پاستل و پرداختن به صحنه‌های کمتر دیده‌شده زندگی زنان باعث شد تا او به یکی از تأثیرگذارترین هنرمندان قرن نوزدهم تبدیل شود. دگا اگرچه خود را یک هنرمند امپرسیونیست نمی‌دانست؛ اما آثار او از ستون‌های اصلی این جنبش بودند که امروزه به دلیل اهمیت در موزه‌های مهم جهان مانند لوور، اورسی، متروپولیتن و بریتانیا نگهداری می‌شوند.
درصورتیکه علاقه مند به آشنایی با نقاشان مختلف و سبک‌های هنری
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
زندگینامه پل گوگن؛ سفرها و سبک متفاوت او در نقاشی مدرن
سوالات متداول در مورد ادگار دگا
دگا برخلاف بسیاری از امپرسیونیستها، بیشتر به ترکیببندی دقیق و تحلیل حرکات بدن علاقهمند بود تا نقاشی در فضای باز و استفاده از نور طبیعی.
دگا از قاببندیهای نامعمول، برش سوژهها و زوایای خاص الهام گرفت تا حس حرکت و زندگی در لحظه را به آثارش ببخشد.
دگا به نور مصنوعی علاقه داشت و با آن ترکیببندیهای دقیق و کنترلشده خلق میکرد، درحالیکه سایر امپرسیونیستها نور طبیعی را ترجیح میدادند.
بهدلیل مطالعات کلاسیک و علاقهاش به مجسمهسازی، او حرکات بدن را با دقت علمی و کاملاً واقعی به تصویر میکشید.
او باور داشت که زندگی روزمره و رفتارهای عادی انسانها میتوانند بیشترین بار روانشناختی و احساسی را منتقل کنند.
