آشنایی با سبک فوتوریسم اصول و ویژگیهای آن
فوتوریسم به عنوان یکی از مهم‌ترین جنبش‌های هنری و ادبی اوایل قرن بیستم شناخته می‌شود که سرگذشت خود را از کشور ایتالیا آغاز کرد. این جنبش نه تنها در نقاشی و مجسمهسازی بلکه در دیگر شاخه‌های هنری نیز تجربه شد و تأثیرات بسیاری را بر هنر زمانه خود گذاشت. فوتوریسم توسط هنرمندانی خلق شد که خود را مخالف گذشتهگرایی، سنت و ناتورالیسم میدانستند و به دنبال گسست کامل از تاریخ بودند تا به خلق دنیایی نو بر پایه تکنولوژی، سرعت، صنعت و جنگ بپردازند.
شکل‌گیری فوتوریسم؛ طغیانی علیه گذشته
فوتوریسم (Futurism) به شکل رسمی در سال ۱۹۰۹ با انتشار مانیفست فوتوریسم توسط «فیلیپو توماسو مارینتی» در روزنامه فرانسوی «لو فیگارو» آغاز شد. مارینتی، نویسنده و شاعر ایتالیایی، این مانیفست را با زبان و بیانی انقلابی نوشت و در آن خواستار نابودی موزهها، کتابخانهها و گذشتهگرایی شد و بر ارزش‌هایی چون «سرعت، ماشین، تکنولوژی، خشونت و جوانی» تأکید کرد. اظهاران مارینتی نه تنها جامعه محافظه‌کار هنری اروپا را به لرزه درآورد؛ بلکه الهام‌بخش موجی از هنرمندان و نویسندگان جوان شد که خواهان خلق آینده‌ای نو بودند.
اصول و ویژگیهای فوتوریسم
برای شناخت فوتوریسم بسیار مهم است که اصول و ویژگیهای این سبک را شناخت. از جمله اصول کلیدی این سبک هنری باید به موارد زیر اشاره نمود:
رد سنت و گذشته
فوتوریستها بر این باور بودند که باید با سنت‌ها و گذشته قطع رابطه کرد. پیروان این سبک موزهها را قبرستان هنر میدانستند و معتقد بودند که تنها با نابودی گذشته می‌توان به خلق آینده‌ای نو رسید.
ستایش تکنولوژی و ماشین
ماشین‌آلات، خودروها، هواپیماها و کارخانه‌ها از نگاه فوتوریستها نماد پیشرفت و آینده بودند. آن‌ها این عناصر را وارد زبان و فرم آثار خود کردند.
سرعت و حرکت
در نقاشی و مجسمهسازی، فوتوریستها تلاش کردند حرکت و پویایی را به تصویر بکشند. آن‌ها از تکنیک‌هایی مانند تکرار فرم، خطوط مورب و رنگهای تند استفاده می‌کردند تا حرکت در اثر هنری با موضوع، فضا و شیء درگیر شود.
خشونت و جنگ به عنوان پالایش‌گر
مارینتی و همراهانش جنگ را نیرویی پاککننده میدانستند که باعث زدودن کهنگی از جامعه می‌شود. این نگرش بعدها به نزدیکی برخی فوتوریستها با فاشیسم منجر شد.
نوگرایی در زبان و فرم
در ادبیات، آن‌ها ساختارهای سنتی زبان، دستور زبان و نحو را شکستند. مارینتی حتی مفهومی به نام «کلمات در آزادی» (Parole in libertà) را معرفی کرد که در آن کلمات بدون قید گرامری و معنایی به‌صورت آزاد کنار هم قرار می‌گرفتند.
فوتوریسم در ادبیات
مارینتی بنیان‌گذار ادبیات فوتوریستی بود و نویسندگان بسیاری دیگری نیز به این جریان پیوستند. ادبیات فوتوریستی تلاش می‌کرد با کنار گذاشتن روایت سنتی، واژگان جدید، صداهای مکانیکی، استفاده از حروف چاپی متفاوت و شکست قواعد زبان، بیان ادبی تازه‌ای خلق کند.
برخی از ویژگیهای شعر و نثر فوتوریستی عبارت‌اند از:
• حذف نشانه‌گذاری
• استفاده از واژگان نامتعارف
• استفاده از تایپوگرافی برای بیان احساس
• حذف قیدها و صفات برای رسیدن به زبان ناب
فوتوریسم در نقاشی و مجسمهسازی
مبدأ فوتوریسم اگرچه در ابتدا ادبیات بود؛ اما به سرعت وارد عرصه‌های دیگر هنرهای تجسمی شد. هنرمندان متعددی همچون گروهی از نقاشان جوان ایتالیایی مانند «امبرتو بوچونی»، «کارلو کارا»، «جینو سورینی» و «جاکومو بالا» به فوتوریسم پیوستند و باعث رشد این سبک در هنر نقاشی شدند.
از ویژگیهای سبک فوتوریسم در نقاشی استفاده از رنگهای درخشان، فرمهای شکسته و تکرار حرکت برای نمایش دینامیک اجسام بود. اثر معروف بوچونی به نام «منظره یک شهر» (The City Rises) یکی از بهترین نمونه‌ها به شمار می‌رود که در آن نمایش انرژی شهری به تصویر درآمده است.
در کنار نقاشی، فوتوریسم در مجسمهسازی نیز نفوذ خود را آغاز کرد. یکی از هنرمندان معروف فوتوریسم در مجسمهسازی بوچونی بود که شاهکار او «پیوستگی فرم در فضا» نمادی از حرکت و انرژی انسانی در فضا به شمار می‌رفت و امروزه به عنوان یکی از نمادهای فوتوریسم شناخته می‌شود.
فوتوریسم در موسیقی
تأثیرات فوتوریسم در موسیقی نیز قابل مشاهده بود. «لوئیجی روسولو» از پیش‌گامان موسیقی فوتوریستی بود که در سال ۱۹۱۳ مانیفست «هنر سروصدا» را منتشر کرد. او معتقد بود که موسیقی آینده باید صداهای صنعتی، ماشین‌ها و انفجارها را در بر گیرد. او ابزارهایی به نام «اینتروناروموری» (Intonarumori) ساخت که صداهای مکانیکی تولید می‌کردند.
فوتوریسم در تئاتر و سینما
تأثیرات جنبش فوتوریسم در تئاتر به گونه‌ای بود که باعث شد تئاتر در این سبک غیرخطی، سریع و پر از اغراق باشد. در واقع هنرمندان در این سبک می‌کوشیدند تا سنت‌های درام را بشکنند و اجرای زنده را به تجربه‌ای بصری و صوتی تبدیل کنند.
فوتوریسم در سینما کمتر نفوذ داشت و رشد کرد؛ اما تأثیراتی بر مونتاژ، ریتم و جلوه‌های بصری در سینمای تجربی بر جا گذاشت.
فوتوریسم در معماری
معماری فوتوریستی در زمان خود بیشتر در سطح نظری باقی ماند، ولی «آنتونیو سانت‌الیا» (Antonio Sant’Elia) طرح‌هایی خیالی از شهرهای آینده ارائه داد که بر پایه خطوط مورب، برج‌های عظیم، پله‌برقی‌ها و راه‌آهن‌های هوایی بود. این طرح‌ها بعدها الهام‌بخش سبک‌هایی مانند مدرنیسم و های‌تک در قرن بیستم شدند.
ارتباط فوتوریسم با فاشیسم
فوتوریسم یکی از سیاسی‌ترین جنبش‌های هنری قرن بیستم بود و یکی از جنبه‌های منفی آن حمایت این سبک از افکار فاشیستی به شمار می‌رفت. این جنبش، اهداف هنری و سیاسی را با هم ترکیب کرد تا زمینه‌ساز تغییراتی در ایتالیا و سراسر اروپا شود. فوتوریستها مراسمی به نام «شب‌های فوتوریستی» برگزار می‌کردند که در آن شعر می‌خواندند، آثار هنری خود را به نمایش می‌گذاشتند و در عین حال شعارهای سیاسی تند و تحریک‌آمیزی به زبان می‌آوردند تا تماشاگران را به شورش و واکنش وادارند. آن‌ها معتقد بودند که آشوب و تخریب می‌تواند به وضعیت موجود پایان دهد و موجب باززایی ایتالیا به شکلی نیرومندتر و پرانرژی‌تر شود.
این مواضع باعث شد فوتوریستها از وقوع جنگ پیش رو حمایت کنند و بسیاری از اعضای این گروه، از جمله نقاش برجسته «بوچونی»، در طول جنگ جهانی اول به ارتش بپیوندند. پس از جنگ، ملی‌گرایی شدید اعضای این جنبش منجر به اتحاد آن‌ها با «بنیتو موسولینی» و حزب فاشیست ملی او شد. حمایت از فاشیسم باعث شد تا پس از جنگ جهانی هنرمندان این سبک در مظان اتهام قرار گیرند. هنرمندان باقیمانده پس از مرگ مارینتی و پس از جنگ جهانی تلاش کردند تا حد زیادی بدنامی فوتوریستها را در مورد فاشیست اصلاح کنند و در این مورد موفق بودند تا علاقمندی جامعه به این سبک بار دیگر قوت گیرد.
آثار هنری برجسته فوتوریسم
جنبش فوتوریسم باعث خلق آثار بسیار معروفی شد که در هنر شناخته شده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
«فرمهای منحصر به فرد پیوستگی در فضا» اثر امبرتو بوچونی (۱۹۱۳)
این اثر یکی از شاخص‌ترین آثار هنری در این سبک است. این مجسمه شخصیتی در حال حرکت را به تصویر می‌کشد که پاهای قدرتمند او توسط نیروهای همچون باد و سرعت شکل گرفته‌اند. این مجسمه تصویرگر انسان مدرن و ماشین است و به نوعی استعاره‌ای از تلاش ایتالیا به شمار می‌رود که می‌خواست خود را به عنوان کشور پیشرفته و مدرن معرفی کند.
«دینامیک یک سگ در حال گردش»، جاکومو بالا، (۱۹۱۲)
از دیگر آثار معروف این جنبش می‌توان به این اثر اشاره کرد. در این نقاشی یک سگ داچشوند به بند کشیده شده و پاهای زنی در حال قدم زدن در سرعتی بالا در کنار او به تصویر کشیده شده است. جاکومو بالا برای نشان دادن شدت حرکت و دینامیک صحنه از طریق تکثیر پاهای سگ و زن اقدام کرده است.
«مراسم تشییع جنازه آنارشیست گالی»، کارلو کارا، (۱۹۱۰–۱۱)
کارا در این اثر واقعه‌ای تاریخی را به تصویر کشیده است. این اثر به حواشی کشته شدن یک آنارشیست و فعال کارگری در میلان به دست پلیس میپردازد. در این نقاشی کارا شدت و آشوب در صحنه درگیری‌ها و مبارزات میان پلیس و آنارشیست‌ها را به تصویر کشیده و حرکت سریع جمعیت را به خوبی نمایش داده است.
تاثیر فوتوریسم بر هنر معاصر
فوتوریست‌های ایتالیایی بر هنرمندان و جنبش‌های هنری دیگر تأثیرات چشمگیری داشتند. «وورتیسیسم» یکی از این سبک‌ها بود که تحت‌تأثیر کوبیسم و فوتوریسم قرار داشت و بر داینامیسم، عصر ماشین و مدرنیته تأکید می‌کرد. این جنبش به طور معمول به عنوان معادل بریتانیایی فوتوریسم شناخته می‌شد؛ هر چند بنیان‌گذار آن یعنی «وندام لوئیس» دیدگاه مثبتی نسبت به فوتوریستها نداشت.
در روسیه هنرمندانی همچون «ناتالیا گونچاروا» به کاوش در جنبش فوتوریسم پرداختند. اگرچه فوتوریسم روسی به طور معمول به عنوان یک جنبش مستقل شناخته می‌شد؛ اما برخی از هنرمندان این سبک با هنرمندان فوتوریسم ایتالیا در ارتباط بودند.
کلام پایانی
فوتوریسم یکی از نخستین جنبش‌های مدرن هنری و ادبی به شمار می‌رفت که با بیانیه‌های تند، آثار پرانرژی و نگرشی انقلابی، باعث دگرگونی جهان هنر و ادبیات قرن بیستم شد. این جنبش با وجود عمر کوتاه خود تأثیرات عمیق و پایداری بر روی جنبش‌های هنری بعدی گذاشت. اگرچه پیوند این هنر با سیاست‌های فاشیست آن دوران چهره فوتوریسم را تیره ساخت؛ اما نوآوری‌های بصری، زبانی و فکری آن همچنان الهام‌بخش هنرمندان معاصر بود.
درصورتیکه علاقه مند به آشنایی باآشنایی با سبک فوتوریسم
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
سوالات متداول در مورد سبک فوتوریسم
فوتوریسم یک جنبش هنری و ادبی نوگرا است که اوایل قرن بیستم در ایتالیا شکل گرفت و بر سرعت، تکنولوژی، صنعت و حرکت تأکید دارد.
فیلیپو توماسو مارینتی، نویسنده و شاعر ایتالیایی، با انتشار مانیفست فوتوریسم در سال ۱۹۰۹، پایه‌گذار این جنبش است.
فوتوریستها مخالف گذشتهگرایی و سنت بودند و خواهان نابودی موزهها و کتابخانهها بودند تا دنیایی نو بر پایه تکنولوژی و سرعت خلق کنند.
این جنبش به نمایش حرکت، سرعت و تکنولوژی در نقاشی، مجسمهسازی و ادبیات میپردازد و از رنگهای درخشان، خطوط مورب، فرمهای شکسته و زبان نوآورانه استفاده میکند.
مارینتی و پیروانش جنگ را نیرویی پاککننده و بازسازیکننده جامعه میدانستند و این دیدگاه در برخی اعضا به نزدیکی با فاشیسم منجر شد.
