نگهداری و شستشوی فرش دستباف
فرش دستباف یکی از کالاهای باارزش است که در خانه و بسیاری مکان‌های دیگر از آن به عنوان زیرانداز استفاده می‌شود. از آنجایی که فرش دستباف قیمت بالایی دارد نگهداری از آن بسیار مهم است. فرش دستباف از الیاف طبیعی و پشم بافته می‌شود که با مواد طبیعی رنگ شده‌اند و به همین دلیل نگهداری از فرش دستباف با فرش ماشینی بسیار تفاوت دارد. پیش از خرید فرش دستباف بهتر است با روش شست‌وشو و نگهداری این فرش آشنا بود تا درگذر زمان آسیبی به آن وارد نشود.
فهرست مطالب
اصول نگهداری از فرش دستباف
برای مراقبت درست از فرش دستباف می‌بایست نکاتی را حتماً رعایت کرد. این نکات به شرح زیر هستند:
مکان انداختن فرش دستباف
فرش دستباف باید در مکانی کاملاً صاف و بدون برآمدگی پهن شود؛ در غیر این صورت در طول زمان شکل آن تغییر می‌کند. نور آفتاب باعث از بین رفتن رنگ فرش دستباف می‌شود، بنابراین باید آن را در مکانی قرار داد که در مقابل نور مستقیم آفتاب نباشد. سطحی که فرش دستباف روی آن پهن می‌شود باید بدون شکاف باشد؛ زیرا این شکاف‌ها محیطی مناسب برای رشد حشراتی هستند که به عنوان دشمنان فرش دستباف شناخته می‌شوند. رطوبت نیز برای فرش دستبافت بسیار مخرب است؛ بنابراین هرگز فرش دستباف را نباید در مکان‌های مرطوب قرار داد. هر چند وقت یکبار فرش را باید سروته کرد تا همه بخش‌های آن به یک اندازه پا بخورد و یکنواختی آن حفظ شود.
تمیز کردن فرش دستباف
یکی از نکات مهم در هنگام تمیز کردن فرش دستباف، مراقبت از ریشه‌های فرش است. از ابتدا بهتر است ریشه‌های فرش را با دقت گره زد تا از شکافتن فرش جلوگیری شود. سپس می‌توان ریشه‌ها را با یک روکش پارچه‌ای کاملاً پوشاند تا کثیف نشوند و از طرفی در هنگام جارو کردن مشکلی برای ریشه‌های فرش پیش نیاید.
برای جارو کردن فرش دستباف بهتر است از دور پایین جاروبرقی استفاده شود. مکش بالای جاروبرقی ممکن است باعث سستی گره‌های فرش شده و آن را مستعد آسیب‌دیدگی کند. هرازگاهی استفاده از جارودستی برای جارو کردن فرش دستباف می‌تواند مفید باشد؛ زیرا این کار می‌تواند به پرزهای فرش کمک کند تا حالت طبیعی خود را از دست ندهند.
لکه گیری فرش دستباف
در هنگام ریختن مواد مختلف بر روی فرش، لکه‌زدایی اجتناب‌ناپذیر است. برای پاک کردن لکه‌های فرش می‌توان از ماست کم چرب استفاده کرد. مقداری ماست را باید روی لکه‌های فرش ریخت و بعد از جمع کردن بقایای آن، با یک دستمال نخی خشک و تمیز، محل لکه را کاملاً پاک کرد.
اگر حاشیه‌های فرش خاک‌آلود به نظر می‌رسند، می‌توان با استفاده از برس و آب آن قسمت‌ها را تمیز کرده و سپس با یک دستمال نخی و خشک، آنها را کاملاً پاک نمود. در ضمن، باید اطمینان داشت که هوا به خوبی روی فرش جریان دارد تا رطوبت فرش به طور کامل خشک شود.
برای ضدعفونی فرش می‌توان از محلول سرکه و آب استفاده کرد. باید توجه داشت که محلول سرکه باید به خوبی رقیق شود. با استفاده از یک لیف، این محلول را باید بر روی پرزهای فرش کشید تا ضدعفونی شود. پس از این کار باید فرش به طور کامل خشک شود، بنابراین باید آن را در معرض هوای آزاد قرار داد. برای این کار می‌توان پنجره‌ها را باز کرد تا هوا بتواند روی فرش به خوبی جریان پیدا کند و بوی سرکه هم از بین برود.
برای درخشان کردن فرش دستباف می‌توان مقداری نشاسته ذرت را روی فرش پاشید و پس از یک ساعت، آن را با جاروبرقی کاملاً جارو کرد.
نحوه شستشوی فرش دستبافت
یکی دیگر از اصول مراقبتی فرش دستباف شستشوی این فرش است. در ادامه با موارد مهمی که باید در شستشوی فرش دستباف در نظر بگیرید، آشنا می‌شوید:
مواد شوینده
در شستشوی فرش دستباف، استفاده از شوینده‌های خنثی مانند پودر دستی و شامپوی فرش می‌تواند بهترین گزینه باشد. برای استفاده از پودر دستی بهتر است آن را حتماً درون آب حل کرده و سپس از آن استفاده کنید. همچنین برای زدودن چربی روی فرش، می‌توانید از مایع ظرف‌شویی یا پودر صابون حل شده استفاده نمایید. از مواد قلیایی برای شستن فرش به هیچ عنوان استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است به فیبرهای فرش آسیب برساند.
یک نکته مهم دیگر این است که برای از بین بردن یک لکه روی فرش نیازی نیست که فرش کامل شسته شود یا از شوینده‌های قوی استفاده شود. می‌توان از مواد طبیعی مانند سرکه سفید، جوش‌شیرین، نمک و مواد مشابه برای این کار استفاده کرد که می‌توانند به طور مؤثری در زدودن لکه‌ها مؤثر باشند.
غبار روبی فرش
یکی از موارد مهم قبل از شستشوی فرش دستباف، غبارروبی آن است. اگر این مرحله به درستی انجام نشود گرد و غبار در اثر تماس آب، در محل گره‌های فرش تبدیل به گل می‌شوند و باعث پوسیدگی فرش خواهند شد.
از گذشته تا به امروز گردوغبار فرش را با زدن آهسته یک چوب تقریباً ضخیم و تکان دادن فرش انجام می‌دادند. باید در نظر داشت فرش را نباید محکم به زمین کوبید و یا ضرباتی که با چوب به آن وارد می‌شود نباید آن‌چنان محکم باشد. این مسئله در مورد فرش‌های قدیمی از اهمیت بالاتری برخوردار است؛ زیرا امکان پارگی آنها وجود دارد.
باید توجه داشت که امروزه با استفاده مکرر از جاروبرقی و مکش آن، نیاز به غبارروبی فرش به شیوه‌های سنتی و گذشته تقریباً کاهش یافته و نیازی به انجام این کار نیست.
خیس کردن فرش
در گذشته فرش‌ها را برای چند روز با آب داغ خیس می‌کردند تا بهتر شسته شود. این کار کاملاً اشتباه بوده و باعث تغییر رنگ و دفرمه شدن فرش می‌شود. برای شستن فرش بهتر است از آب ولرم و ترجیحاً سرد استفاده کرد و نهایتاً در طول ۲ تا ۳ ساعت فرش را شست.
نحوه شستن فرش دستباف
فرش را باید بر روی مکانی پهن کرد که شیب دارد و آب زیر آن جمع نمی‌شود. پس از خیس کردن فرش با آب ولرم رو به سرد، باید مایع شستشو را با کمک یک اسفنج روی فرش کشید تا به خوبی تمیز شود. نباید از برس‌های سخت و زبر برای این کار استفاده کرد.
آبکشی فرش
آبکشی درست فرش برای خروج مواد شوینده از بافت آن بسیار اهمیت دارد. در صورتی که مواد شوینده در تاروپود فرش باقی بمانند به‌مرورزمان باعث پوسیدگی و از بین رفتن بافت فرش می‌شوند.
پس از شستن فرش دستباف باید برای جلوگیری از پس دادن رنگ آن را با پارو آبگیری کرد. سپس باید با دستمال نخی یا حوله‌ای آب پرز را گرفت. بعد باید فرش را در حدود یک ساعت به همان حالت بر روی زمین قرار داد تا آب کاملاً از زیر آن خارج شود. به هیچ عنوان نباید فرش را بلافاصله پس از اتمام شستشو لوله کرد؛ زیرا این کار باعث رنگ‌دهی قسمت‌های مختلف به یکدیگر می‌شود.
خشک کردن فرش
برای انتقال فرش به مکانی برای خشک شدن باید آن را لوله کرد. پس از لوله کردن فرش به هیچ عنوان نباید درون آن آب گرفت؛ زیرا باعث رنگ دادن بخش‌های مختلف به یکدیگر می‌شود. همچنین در هنگام پهن کردن فرش نیز نباید بر روی ریشه‌های آن آب گرفت؛ زیرا باعث زرد شدن آنها خواهد شد. فرش را باید به مکانی شیب‌دار و پشت به آفتاب منتقل کرد و پهن نمود تا جریان هوای آزاد باعث خشک شدن فرش شود.
کلام پایانی
پیش از خرید فرش دستباف بسیار مهم است که با اصول نگهداری و شستشوی این کالای ارزشمند آشنا شد. نگهداری و شستشوی فرش دستباف اصول و مراحلی دارد که نقش مهمی در سالم ماندن این فرش ایفا می‌کنند. با یادگیری این اصول است که فرش دستباف ارزش خود را برای همیشه حفظ می‌کند و عمر طولانی خواهد داشت.
