همه چیز درباره هنر ربان دوزی
هنرهای دستی همواره بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و زندگی انسان‌ها بوده‌اند. یکی از هنرهای دستی بسیار قدیمی که جلوهای خاص دارد و از طریق آن میتوان آثار زیبایی را خلق کرد روبان دوزی است. روبان دوزی در واقع شکلی شبیه گلدوزی دارد با این تفاوت که در آن برای دوخت به جای نخ از روبان استفاده میشود. این هنر نه تنها به عنوان یک فعالیت تزیینی معروف است بلکه به دلیل نقش آرامش‌بخش و خلاقانه‌اش محبوبیت زیادی دارد. در ادامه این مقاله به روبان دوزی بیشتر خواهیم پرداخت.
در صورت تمایل می توانید پادکست مربوط به این مقاله رو گوش دهید :
روبان چیست؟
پیش از پرداختن به اینکه روبان دوزی چیست باید به اینک روبان چیست پرداخت. روبان به نواری باریک از جنس‌های مختلف مانند ساتن، ارگانزا، حریر یا مخمل گفته میشود که از آن برای تزیین و دوخت استفاده میکنند. از گذشته تا امروز روبان جایگاه خاصی در پوشاک و صنایع دستی داشته و از آن برای تزیین لباس، کیف، کفش و وسایل تزیینی منزل استفاده می‌کرده‌اند. انعطاف‌پذیری و تنوع رنگی از ویژگی‌های اصلی روبان است و همین ویژگی‌ها باعث شده تا بتوان با استفاده از آن نقوش مختلفی مانند گل، برگ، پاپیون و طرح‌های پیچیده‌تر را به وجود آورد.
انواع روبان
روبان بر اساس جنس، بافت و کاربرد به انواع مختلفی تقسیم میشود که از مهم‌ترین آنها موارد زیر هستند:
روبان ساتن
یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع روبان نوع ساتن است که براقی‌ات و نرمی خاصی دارد. از این روبان میتوان برای گل‌ها و طرح‌های ظریف استفاده کرد.
روبان ارگانزا
این روبان ظاهری نیمه شفاف، سبک و رؤیایی دارد و از آن میتوان برای کارهای تزیینی و طرح‌های لطیف استفاده کرد.
روبان مخمل
روبان مخمل به دلیل جنس ضخیم‌تر و مات‌تر خود برای تزیین لباسها و کارهای خاص استفاده دارد.
روبان حریر
این مدل بسیار نرم و ظریف است و از آن برای روبان دوزی‌های تزیینی یا ترکیب با پارچه‌های سبک استفاده میکنند.
روبان سیم‌دار
این روبان دارای یک سیم نازک در امتداد لبه روبان است و از نظر نرمی و زبری حد متوسط دارد. جنس نخ این روبان از نخ مصنوعی است.
روبان دوزی چیست؟
روبان دوزی یا روبان کاری (Ribbon Embroidery)، به فن یا هنری گفته میشود که در آن برای تزیین و ساخت طرح‌ها و الگوها از روبانها استفاده میشود. در این هنر روبانها را به شکل دقیق و بر اساس یک دوخت خاص بر روی پارچه، کیف، لباس، لوازم تزیینی و سایر موارد می‌دوزند. این هنر تکنیک‌های مختلفی دارد و آن را به صورت الگوها و طرح‌های مختلف اجرا میکنند. استفاده از روبان به جای نخ برای خلق طرح‌ها باعث میشود تا طرح نهایی حالت برجسته و سه بعدی داشته باشد و زیبایی اثر دوچندان شود. این هنر علاوه بر کاربرد تزیینی، دارای کاربرد آرامش‌بخش و سرگرم‌کننده نیز هست و بسیاری از افراد آن را به عنوان یک فعالیت هنری و حتی درمانی دنبال میکنند.
با اینکه ریشههای روبان دوزی به تمدن‌هایی مانند مصر باستان، یونان باستان و روم باستان و حتی ژاپن برای دوخت کیمونوها باز میگردد؛ اما تاریخچه روبان دوزی به شکل امروزی به سال ۱۷۰۰ میلادی مربوط است. در این دوران در فرانسه و هلند از روبان دوزی برای تزیین لباس و دکور منازل استفاده می‌کردند.
روبان دوزی چگونه است؟
در روبان دوزی روبان از طریق یک سوزن مخصوص از پارچه عبور داده میشود و سپس با حرکات مختلف دست، چین‌ها و گره‌ها فرم‌های متنوعی به وجود می‌آید. این کار شباهت بسیاری به هنر گلدوزی دارد با این تفاوت که در آن به جای نخ معمولی از روبان استفاده میشود و نتیجه نهایی آن برجسته‌تر و واقعی‌تر است.
انواع روبان دوزی
روبان دوزی به شکل‌های مختلفی انجام میشود که هر کدام تکنیک‌ها و الگوهای خاصی دارند. از جمله معروف‌ترین انواع روبان دوزی موارد زیر هستند:
روبان دوزی ساده
این روبان دوزی با استفاده از روبان‌های تک رنگ انجام میشود و طرح‌های آن بسیار ساده و آسان‌اند. از روبان دوزی ساده میتوان برای تزیین لباسها، کیف‌ها و لوازم جانبی استفاده کرد.
روبان دوزی ترکیبی
در روبان دوزی ترکیبی از ترکیب روبان‌های مختلف، طرح‌ها و رنگ‌ها متفاوت برای ایجاد طرح‌های متنوع استفاده میشود. این مدل روبان دوزی برای تزیین کیف‌ها، لباسها، قاب‌ها و تزیینات دیگر نیز کاربردی است.
روبان دوزی برجسته
در روبان دوزی برجسته به شکلی از روبان استفاده میشود که طرح نهایی برجسته باشد. تکنیک‌های مورد استفاده در این روبان دوزی تا کردن، چین دادن و گره زدن روبانها هستند.
روبان دوزی چسبی
در این تکنیک با استفاده از چسب روبانها روی پارچه ثابت می‌شوند. از این نوع روبان دوزی برای ایجاد طرح‌های ساده و سریع به خصوص در پروژه‌هایی که زمان برای آنها کوتاه است میتوان استفاده کرد.
روبان دوزی دوختی
در این تکنیک با استفاده از نخ و سوزن روبانها دوخته می‌شوند. این تکنیک برای ایجاد طرح‌های ظریف و پیچیده به خصوص در زمینه هنر دستی پرکاربرد است.
روبان دوزی الگویی
در این روبان دوزی پیش از انجام کار طرح‌ها و الگوها بر روی کاغذ یا الگو رسم می‌شوند و سپس با استفاده از روبان طرح کامل میگردد. این روبان دوزی بسیار مناسب برای زینت دادن دیوارها، آینه‌ها و قاب‌ها است.
روبان دوزی گل
در این تکنیک روبانها به شکل گل‌های مختلف طراحی و دوخته می‌شوند. طرح‌های این تکنیک بسیار مناسب برای زینت دادن لباسهای مجلسی، پردهها و رومیزی هستند.
مراحل روبان دوزی
برای اینکه یک طرح با روبان دوزی خلق شود نیاز به مراحل مختلفی است که به شرح زیر هستند:
- در قدم اول باید لوازم مورد نیاز این کار را فراهم کرد. از جمله لوازمی که با آنها نیاز دارید روبان، سوزن روبان، پانچ، پارچه و... است.
- سپس بایدپارچه یا محصولی را که قصد روبان دوزی بر روی آن دارید مشخص کنید.
- در قدم بعد باید طول روبان مورد نیاز برای طرح مورد نظر خود را تعیین کرده و آن را با استفاده از تیغببرید.
- سپس باید روبان را از انتهای سوزن روبان عبور دهید تا بتوانید کار خود را آغاز کنید.
- پیش از دوخت بهتر است الگو و طرح روبان دوزی را بر روی کاغذ یا پارچه برای راهنمایی بهتر بکشید.
- سوزن روبان را از زیر پارچه یا قسمت مورد نظر محصول عبور دهید و از طرف دیگر بازوی سوزن را بیرون بکشیدو این روند را تا انتهای بخش مورد نظر ادامه دهید.
- پس از به پایان رسیدن دوختروبان را با استفاده از سوزن و نخ بر روی پارچه یا سطح مورد نظر تثبیت کنید. این کار می‌تواند با استفاده از دوخت تکمیلی یا چسب روبان انجام شود.
- در نهایت بخش‌های اضافی روبان را با کمک چاقوی سوزنی ببرید و همچنین به پاک‌سازی پارچه یا روبان‌های اضافه بپردازید.
روبان دوزی روی پارچه مخمل
یکی از جذابترین زمینهها برای روبان دوزی پارچه مخمل است. پارچه مخمل بافت نرم و لوکسی دارد و همین مسئله باعث میشود تا روبان دوزی بر روی آن جلوه خاص و چشمگیر داشته باشد. روبان دوزی بر روی پارچه مخمل باعث میشود تا روبانها بهتر روی پارچه برجسته شوند و حالت سه بعدی بیشتری پیدا کنند. روبان دوزی روی مخمل بیشتر برای کوسن، رومیزی، رویه مبل یا تابلوهای تزیینی استفاده میشود.
کاربرد روبان دوزی
روبان دوزی از آنجایی که یک هنر دستی زیبا و ظریف است از آن میتوان در طراحی مد و لباس و حتی تزیینات داخلی و خارجی استفاده کرد. از جمله کاربردهای روبان دوزی موارد زیر هستند:
حوزه مد و لباس
از روبان دوزی در طراحی مد و لباس به عنوان عنصر تزیینی استفاده میشود. میتوان با استفاده از روبان شکل‌ها و الگوهای مختلف بر روی لباسها ایجاد کرد. همچنین از روبان دوزی برای تزیین گردن‌بند، کمربند لباس مجلسی و عروس بسیار استفاده میشود.
تزیینات داخلی و خارجی
روبان دوزی همچنین می‌تواند برای تزیینات داخلی همچون تزیین رومیزیها، پردهها و پتوها استفاده شود. همچنین روبان دوزی برای تزیینات خارجی همچون تزیین سبدها، گلدانها، جعبهها و سایر وسایل دکوری در فضاهای بیرونی قابل استفاده است. میتوان از روبان دوزی برای تزیین گل‌ها، درختان و گلدانها در فضای تراس و باغ نیز استفاده کرد.
تزیینات جشن و مناسبتها
از روبان دوزی همچنین میتوان در جشنها و مناسبتها به عنوان یک عنصر تزیینی استفاده کرد. میتوان با استفاده از روبان به تزیین کیک، هدایا، میز، دعوتنامهها و سایر موارد مربوط به جشنها پرداخت.
مزایای روبان دوزی
اینکه چرا هنر روبان دوزی این چنین محبوب است و بسیاری از افراد از این هنر برای تزیین استفاده میکنند به مزایای روبان دوزی باز میگردد که به شرح زیر هستند:
زیبایی و جذابیت
یکی از مهم‌ترین مواردی که باعث میشود روبان دوزی بسیار محبوب باشد جلوه زیبایی است که به لوازم مختلف می‌دهد. طرح‌های روبان دوزی رنگارنگ و با تنوع بالا هستند و باعث زیباتر شدن محصولات می‌شوند.
قابلیت سفارشی سازی
با کمک روبان دوزی میتوان به راحتی محصولات مختلف را سفارشی سازی کرد. با انتخاب الگوهای دلخواه و رنگ‌ها میتوان طرح‌های کاملاً شخصی‌سازی شده را اجرا نمود.
امکان تنوع و تغییر
با کمک روبان دوزی میتوان طرح‌ها و الگوهای مختلفی را به اجرا درآورد و به راحتی ظاهر و استایل محصول را تغییر داد.
افزودن ارزش به محصول
استفاده از روبان دوزی باعث میشود تا ارزش محصول افزایش یابد. بیشتر افراد به دنبال محصولاتی هستند که طراحی و تزیینات خاصی دارند و روبان دوزی باعث میشود محصولات از محصولات سایر رقبا متمایز شوند.
یادگیری آسان
یکی از مزایای روبان دوزی یادگیری آسان آن است به شکلی که مبتدیان با کمی تمرین می‌توانند طرح‌های ساده‌ای با روبان دوزی ایجاد کنند.
ابزار مورد نیاز برای روبان دوزی
برای انجام روبان دوزی نیاز به وسایل خاصی است که از مهم‌ترین آنها باید به موارد زیر اشاره کرد:
سوزن روبان دوزی: یکی از اصلی‌ترین ابزار روبان دوزی سوزن روبان است. این سوزن‌ها دارای طول و ضخامت متفاوت هستند و باید با توجه نوع روبان از آنها استفاده کرد.
روبان: روبان از دیگر اصلی‌ترین لوازم مورد نیاز برای روبان دوزی است و میتوان از میان انواع مختلف آن روبان مناسب را خریداری کرد.
پانچ: پانچ ابزاری با دسته و سری تیز است که از آن برای سوراخ کردن روبان در نقاط خاص استفاده میکنند. این ابزار کمک می‌کند تا روبان بتواند از پارچه یا مواد دیگر به راحتی عبور کند.
روبان سنج: این ابزار کمک می‌کند تا بتوان طول روبان را به راحتی اندازه‌گیری کرد.
تیغه: تیغه ابزاری است که از آن برای برش دادن روبان در طول مورد نظر خود استفاده میشود.
چسب روبان: چسب روبان همان چسب حرارتی است و با کمک آن میتوان روبان را به سطوح مختلف یا پارچه چسباند.
پارچه مناسب: برای روبان دوزی میتوان از پارچه‌هایی همچون کتان، مخمل یا تافته استفاده کرد.
کلام پایانی
روبان دوزی هنری است که با کمترین ابزار و بیشترین خلاقیت می‌تواند زیبایی و جلوهای خاص به لباسها و وسایل مختلف بدهد. این هنر نه تنها جنبه تزیینی دارد؛ بلکه آرامش بخش است و می‌تواند منبعی برای درآمدزایی نیز به شمار برود. از آنجایی که هنر روبان دوزی آسان است همه افراد با داشتن علاقه می‌توانند این هنر را فرا گرفته و طرح‌های ساده را تبدیل به آثار هنری زیبایی کنند.
در صورتیکه علاقه مند به مطالب مربوط به هنر از تاریخچه تا ابزار هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
سوالات متداول
ربان دوزی (Ribbon Embroidery) یک هنر دستی قدیمی است که در آن از نوارهای باریک روبان به جای نخ برای دوخت طرح‌ها و الگوها روی پارچه، لباس، کیف و سایر وسایل تزیینی استفاده میشود. تفاوت اصلی آن با گلدوزی در این است که به جای نخ، روبان به کار می‌رود و این امر باعث میشود طرح نهایی برجسته‌تر، واقعی‌تر و سه‌بعدی‌تر به نظر برسد. این هنر نه تنها جنبه تزیینی دارد بلکه به دلیل نقش آرامش‌بخش و خلاقانه‌اش نیز محبوب است.
ریشههای ربان دوزی را میتوان در تمدنهای باستانی مانند مصر، یونان، روم و حتی ژاپن (برای تزیین کیمونوها) یافت. با این حال، شکل امروزی این هنر به حدود سال ۱۷۰۰ میلادی بازمیگردد. در آن زمان، ربان دوزی در کشورهایی مانند فرانسه و هلند برای تزیین لباسها و دکوراسیون منازل به طور گستردهای مورد استفاده قرار میگرفت.
ربان دوزی به دلیل زیبایی و ظرافتش کاربردهای گستردهای دارد:
- حوزه مد و لباس: به عنوان عنصر تزیینی روی لباسها، گردنبندها، کمربندها، به ویژه برای لباسهای مجلسی و عروس.
- تزیینات داخلی و خارجی: برای تزیین رومیزیها، پردهها، پتوها، سبدها، گلدانها، جعبهها و سایر وسایل دکوری، حتی در فضاهای بیرونی مانند تراس و باغ.
- تزیینات جشن و مناسبتها: برای تزیین کیک، هدایا، میز، دعوتنامهها و سایر اقلام مرتبط با جشنها.
پارچه مخمل یکی از جذابترین زمینهها برای ربان دوزی است. بافت نرم و لوکس مخمل باعث میشود ربان دوزی روی آن جلوهای خاص و چشمگیر داشته باشد. روبانها روی پارچه مخمل بهتر برجسته شده و حالت سهبعدی بیشتری پیدا میکنند. ربان دوزی روی مخمل معمولاً برای کوسن، رومیزی، رویه مبل یا تابلوهای تزیینی استفاده میشود و زیبایی و جلوه ویژهای به این محصولات میبخشد.
