با مراحل ترمه دوزی و ابزار آن به طور کامل آشنا شوید
افراد با سلیقه در مبلمان و دکوراسیون داخلی، از پارچه‌های ترمه برای رومیزی یا رانر استفاده می‌کنند. اما به نظرتان دلیل این انتخاب چیست؟ پارچه ترمه به تنهایی می‌تواند مرکز و کانون دکوراسیون شما باشد. این پارچه با طرح‌های زیبایش، حتی در خانه‌های مدرن هم به عنوان یک عنصر سنتی و جذاب خودنمایی می‌کند. ترمه جایگاه خاصی در میان صنایع دستی ایران دارد و به همین دلیل، وجود آن در هر خانه‌ای نشان از سلیقه خوب صاحبخانه دارد.
در این مطلب، همه چیز را درباره ترمه، از طراحی و مراحل ترمه‌دوزی تا ابزارهای مورد نیاز آن بررسی می‌کنیم. با جریان گالری همراه باشید.
ترمه چیست؟
ترمه پارچه‌ای ارزشمند و ظریف است که از نخ‌های بسیار نازک و مرغوب بافته می‌شود. نقش‌های زیبا و رنگ‌های متنوع این پارچه، هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. طرح‌های اصیل و سنتی مانند بته‌جقه، گل شاه‌عباسی و نقوش اسلیمی، از نقش‌های خاص و محبوب ترمه هستند. گاهی برای زیباتر شدن، حاشیه‌هایی ظریف و هنرمندانه به آن اضافه می‌شود.
ترمه در رنگ‌های زنده و متنوع عرضه می‌شود و هر رنگ آن جلوه‌ای منحصر به فرد دارد. این پارچه نفیس، هم در دوخت لباس‌های فاخر و هم در تزئینات خانه کاربرد دارد و نشان‌دهنده هنر و سلیقه ایرانی است. کیفیت بالا و ظرافت ترمه، آن را به یکی از محبوب‌ترین پارچه‌ها تبدیل کرده است. این پارچه نفیس نه تنها در دکوراسیون، بلکه در پوشاک و صنایع دستی نیز کاربرد دارد و نمادی از هنر اصیل ایرانی محسوب می‌شود. در ادامه با مراحل ترمه‌دوزی و نقشه‌ریزی ترمه بیشتر آشنا خواهیم شد.
نقشه ریزی ترمه
بافت ترمه، مانند هر هنر دیگر، نیازمند طراحی و آماده‌سازی نقشه است. در گذشته، هنرمندان تنها با تکیه بر قوه بینایی و تخیل خود، ترمه‌بافی می‌کردند. رفته‌رفته افرادی به نام «نقش‌بند» به وجود آمدند که طرح‌های مورد نظر را روی کاغذهای چهارخانه پیاده می‌کردند. پس از طراحی، این خانه‌های شطرنجی را با توجه به رنگ نخ‌های دستگاه بافندگی رنگ‌آمیزی می‌نمودند.
هر ۴۰ خانه افقی شطرنجی، یک «دستور» نامیده می‌شد. هر طرح بین یک تا پنج دستور داشت که به آن نقش می‌گفتند. نقش‌بند روش بافت را به بافنده توضیح می‌داد؛ مثلاً می‌گفت که طرح شش‌رنگ را با نخ‌های زرد، سفید، صورتی، سبز، آبی و مشکی ببافد یا در شروع یا پایان کار، رنگ آبی را تکرار کند.
امروزه فناوری هم وارد این صنعت شده و نرم‌افزارهای طراحی کامپیوتری، امکان خلق طرح‌های سیمایی دقیق‌تر و زیباتر را ایجاد کرده‌اند. این ابزارها به بافندگان و هنرمندان کمک می‌کنند تا پیش از شروع بافت، نتیجه کار را ببینند و در صورت نیاز، سریع‌تر تغییرات لازم را اعمال کنند. این پیشرفت‌ها نه تنها کیفیت کار را بالا برده، بلکه تنوع در رنگ‌بندی و نقوش ترمه را نیز افزایش داده است. همچنین این فناوری باعث شده تا مراحل ترمه‌دوزی با سرعت بیشتری انجام شود.
چگونه ترمه بافته می‌شود؟
برای بافت ترمه مراحلی وجود دارد که باید با دقت و حوصله زیاد انجام شوند؛ این مراحل ترمه‌دوزی عبارتند از:
تهیه مواد اولیه ترمه یزدی
بافت ترمه با تهیه مواد اولیه شروع می‌شود. معمولاً این پارچه ارزشمند را از پشم و ابریشم می‌بافند، اما پشم سفید بیشتر از همه استفاده می‌شود؛ چون می‌توان آن را به هر رنگی درآورد. پشم ترمه باید از بهترین نوع باشد و رشته‌های بلندی داشته باشد. گوسفندان ایران و کشمیر پشم‌های نرم و محکمی دارند که هم کیفیت خوبی دارد و هم رنگ سفید و براق آن برای بافت ترمه مناسب است.
در زمان شاه عباس صفوی، هنرمندان ماهری از چین و ارمنستان به ایران آمدند و مراحل ترمه‌دوزی در سبک خود را به ایرانیان آموزش دادند. به همین دلیل ترمه‌های آن دوره زیبایی و ظرافت خاصی پیدا کرد.
شستن پشم
بعد از انتخاب بهترین پشم، اولین کار در مراحل ترمه‌دوزی، این است که چربی و کثیفی‌های آن را بگیرند و آن را کاملاً و به خوبی شستشو دهند.
سفید کردن پشم
در ایران دو روش قدیمی برای سفید کردن پشم وجود دارد:
۱. پشم‌ها را در چمنزار پهن می‌کنند تا شبنم جذبشان شود و پس از تبخیر سفید شود. این کار را چند بار تکرار می‌کنند.
۲. از مواد شیمیایی حاوی گوگرد برای سفید کردن پشم استفاده می‌کنند.
ثابت کردن رنگ
وقتی پشم کاملاً سفید شد، نوبت به رنگ کردن آن می‌رسد که یکی از مهم‌ترین مراحل ترمه‌دوزی و آماده‌سازی پشم است.
رنگرزی
رنگ‌های ترمه ایرانی معمولاً از گیاهان طبیعی به دست می‌آید. این رنگ‌ها را می‌توان از ریشه، ساقه، برگ، گل، میوه یا پوست درختان و گیاهان مختلف گرفت.
ریسندگی پشم‌ها
بعد از رنگ شدن، پشم‌ها را می‌ریسند تا به نخ تبدیل شوند. این کار را هم با دست و هم با دستگاه‌های ساده انجام می‌دهند.
مرحله چله‌کشی
نخ‌های آماده شده را روی دستگاه بافت می‌گذارند و به صورت طولی می‌کشند که به این کار چله‌کشی می‌گویند.
تکمیل و پرداخت
در آخر، پارچه ترمه را می‌شویند، خشک می‌کنند و اتو می‌زنند. گاهی هم برای محکم‌تر و زیباتر شدن، از مواد طبیعی مثل نشاسته استفاده می‌کنند. پرداخت نهایی شامل شستن، خشک کردن و اتو کردن پارچه ترمه است تا هم کیفیت آن بهتر شود و هم ظاهر زیباتری پیدا کند.
ابزار ترمه دوزی
بافت انواع ترمه و انجام کامل همه مراحل ترمه‌دوزی نیازمند مهارت بالا و استفاده از ابزارهای خاص است. این ابزارها در کیفیت و زیبایی پارچه نهایی نقش اساسی دارند. دستگاه بافندگی ترمه، مثل دیگر دستگاه‌های نساجی سنتی، از جنس چوب است و معمولاً به دست استادکاران محلی ساخته می‌شود.
این دستگاه چهار وردی است و وردها با پدال‌هایی که زیر پای بافنده قرار دارد، حرکت می‌کنند. پس از آماده کردن مواد اولیه و تنظیم دستگاه، چله‌کشی انجام می‌شود و سپس پس از تکمیل مراحل ترمه‌دوزی کار بافت شروع می‌شود.
گوشواره‌کش یکی از افراد مهم در ترمه‌دوزی است که روی دستگاه می‌نشیند و نخ‌های مناسب برای ایجاد نقش روی پارچه را انتخاب می‌کند. نقوش زیبای ترمه‌های ایرانی نتیجه همکاری دقیق گوشواره‌کش و استادکار است. ابزارهای اصلی بافت انواع ترمه عبارتند از:
دار یا دستگاه بافت: دستگاه چهارپایه چوبی که نخ‌های چله روی آن کشیده می‌شود.
- شاتل: وسیله‌ای که نخ پود را از بین نخ‌های چله رد می‌کند.
● گوشواره کش: ابزاری برای انتخاب نخ‌های رنگی و ایجاد طرح‌های مختلف روی ترمه.
● کاردک: برای تنظیم نخ‌ها و ایجاد نقوش دقیق و ظریف.
● قیچی: برای بریدن نخ‌های اضافی و اندازه کردن نخ‌ها.
کلام پایانی
ترمه همواره به عنوان یکی از پارچه‌های اشرافی و باارزش شناخته می‌شده است. در گذشته، از این پارچه زیبا فقط برای مناسبت‌های خاص یا به عنوان هدیه‌های ارزشمند استفاده می‌کردند. ترمه کاربردهای مهمی داشت؛ از دوخت لباس‌های شاهانه گرفته تا ساخت سجاده، جانماز، پرده‌های مجلل و رومیزی‌های زیبا. حتی در مراسم عروسی و جشن‌های رسمی هم ترمه پارچه‌ای محبوب و مورد توجه بود.
امروزه ترمه جایگاه خود را حفظ کرده و حتی کاربردهای جدیدی هم پیدا کرده است. علاوه بر استفاده‌های سنتی، این پارچه در دنیای امروز هم طرفداران زیادی دارد. طراحان از ترمه برای دوخت لباس‌های مدرن، کیف و وسایل تزئینی و همچنین برای دکوراسیون خانه استفاده می‌کنند. هنرمندان ایرانی با تلفیق سنت و مدرنیته، سعی کرده‌اند این پارچه اصیل را به زندگی روزمره مردم بیاورند.
با وجود همه پیشرفت‌های تکنولوژی، تولید ترمه و انجام مراحل ترمه‌دوزی همچنان یک هنر دستی ارزشمند محسوب می‌شود. اگر به خرید منسوجات سنتی مثل ترمه علاقه دارید، می‌توانید از بخش محصولات گالری جریان دیدن کنید. ما مجموعه‌ای از زیباترین آثار هنری ایرانی را عرضه می‌کنیم.
گالری جریان انواع ترمه شامل رانررومیزی و روتختی را در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف از برندهای معتبر ارائه می‌دهد. برای مشاوره و سفارشات عمده می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.
در صورتیکه علاقه مند به مطالب مربوط به مراحل ترمه دوزی و ابزار آن
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
