همه چیز درباره منبت کاری؛ تاریخچه، سبک‌ها و کاربردهای امروزی
منبت‌کاری هنری اصیل و کهن است که طی سال‌ها همواره طرفداران و علاقه‌مندان خاص خود را داشته است. این هنر، با دقت و ظرافت بسیار بر روی سطح چوب حکاکی میشود. منبت‌کاری از زیرمجموعه‌های صنایع دستی به شمار می‌رود که برای زیباسازی وسایل گوناگون به کار می‌رود. اگر نگاهی به صنایع دستی ایرانی بیندازید احتمالا روی برخی از آن‌ها هنر منبت را نیز مشاهده میکنید. در این مقاله، به بررسی جامع هنر منبت‌کاری می‌پردازیم، تاریخچه و انواع آن را بررسی می‌کنیم و ابزار و شیوه‌های منبت‌کاری را توضیح می‌دهیم. تا پایان این مطلب، با گالری جریان همراه باشید.
منبت کاری چیست؟
اگر بخواهیم تعریف درستی از هنر منبت‌کاری ارائه دهیم، باید بگوییم که منبت، هنر کنده‌کاری و برجسته‌سازی روی چوب طبیعی است که به دست هنرمند منبت‌کار انجام میشود. این هنر، به معنای استفاده از مهارت در ایجاد نقشهای برجسته روی یک زمینه (که معمولاً چوب است) می‌باشد.
منبت‌کاری اغلب روی چوب انجام میشود. این یعنی هم زمینه کار و هم نقوش برجسته می‌توانند از جنس دیگری غیر از چوب (مانند فلز) باشند، اما آنچه در میان مردم به عنوان هنر منبت‌کاری شناخته میشود، همان منبت روی چوب است. پس در زبان عمومی (غیرتخصصی)، منبت به معنای کنده‌کاری و برجسته‌سازی نقوش روی چوب طبیعی است.
منبت‌کاری نه تنها یک هنر قدیمی و اصیل، بلکه یک صنعت نیز محسوب میشود و در گروه صنایع دستی جای دارد. با این هنر-صنعت، آثار تزئینی و کاربردی بسیاری ساخته میشود که علاوه بر کاربردی که دارند، زیبایی خاصی به محیط اطراف می‌بخشند.
منبت‌کاری، هنری جهانی است، هر چند آنگونه که شایسته است، به این هنر اصیل توجه نشده است. خوشبختانه، امروزه توجهات و علاقه افراد به این هنر نفیس ایرانی بیشتر شده و استقبال از آن افزایش یافته است. از منبت‌کاری در ساخت آثار تزئینی و حجمی متعددی استفاده میشود و این هنر زیبای ایرانی، بار دیگر مورد توجه هنردوستان ایرانی قرار گرفته است.
تاریخچه منبت‌کاری چیست؟
چوب از گذشته‌های دور، ماده‌ای کم‌هزینه و در دسترس بود که در صنایع گوناگون به کار می‌رفت. کهن‌ترین نمونه‌های منبت‌کاری به تندیس‌های چوبی مصر باستان بازمی‌گردد که مربوط به حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد است. به دلیل آسیب‌پذیری چوب در برابر عوامل طبیعی مانند آتش، گرما و رطوبت، بی‌گمان می‌توان گفت آثار قدیمی‌تری نیز وجود داشته‌اند که از بین رفته‌اند. در ادامه، به بررسی ریشه‌ها و پیشینه هنر منبت‌کاری در ایران و دیگر نقاط جهان می‌پردازیم.
تاریخچه منبت کاری در ایران
در ایران، هنر منبت‌کاری پیشینه‌ای چندین هزارساله دارد که خاستگاه نخستین آن شهرستان ملایر بوده است. به همین سبب، این شهر در سال ۱۳۹۱ خورشیدی به عنوان شهر ملی و پایتخت منبت ایران شناخته شد و در فهرست شهرهای صنایع دستی کشور به ثبت رسید. به گونه‌ای که سبک قدیمی و سنتی منبت گل و مرغ ملایر در حال ثبت جهانی شدن است. از این صنایع دستی در دوران مادها و هخامنشیان برای زیبایی نیزه‌ها، سپرها و دیگر ابزار جنگی مانند شمشیرهای چوبی استفاده می‌شده است.
این هنر همواره جایگاهی خاص و ویژه در فرهنگ ایرانیان داشته است. آثار برجامانده از دوره‌های گوناگون تاریخی در ایران به وضوح گواه این مدعا هستند. برای مثال، منبت‌کاری‌های نفیس موجود در قاب‌ها، میزها، درِ مساجد، پارچ و لیوان و نیز سلاح‌هایی مانند چاقو و خنجر، همگی نشان‌دهنده اهمیت و ارزش قابل توجه این صنایع دستی در میان ایرانیان است.
تاریخچه منبت کاری در جهان
در سرزمین مصر باستان، این هنر ظریف بیش از سایر نقاط جهان رواج داشته است. شاهد این ادعا را می‌توان در کنده‌کاری چهره‌های برجسته این تمدن، به خصوص در آرامگاه‌ها، مشاهده نمود. مصریان باستان معتقد بودند با این روش می‌توانند از درگذشتگان خود پاسداری کنند.
از دیگر نمونه‌های مهم این صنایع دستی نفیس، آثار موجود در کلیساهاست. پیکره‌های چوبی با نقوش برجسته و کنده‌کاری‌شده در میان تمامی فرهنگ‌ها و ادیان کاربرد داشته‌اند، اما به دلیل آسیب‌پذیری متریال چوب در گذر زمان، بسیاری از آن‌ها از بین رفته‌اند. همین امر باعث شده است که تاریخ و مکان دقیق پیدایش و ابداع هنر منبت‌کاری در جهان به طور دقیق مشخص نباشد و خاستگاه آن در تاریخ هنر بسیاری از کشورها و تمدن‌ها ناشناخته باقی بماند.
در کشورهایی مانند ژاپن، چین و حتی آفریقا، هنر منبت‌کاری از گذشته‌های دور بر روی چوب اجرا می‌شده است. یکی از دلایل اصلی رواج این هنر در این مناطق، دسترسی آسان به چوب و امکان ایجاد جزئیات دقیق و زیبا بر سطح آن بوده است. با این حال، تعداد آثار باقی‌مانده از آن دوران بسیار اندک است.
از جمله نمونه‌های نادر به جا مانده، می‌توان به کنده‌کاری‌های زیبای گرینلینگ گیبونز اشاره کرد که متعلق به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی هستند. این آثار شامل کنده‌کاری‌های پرجزئیات و ظریفی از میوه‌ها، حیوانات و پرندگان‌اند که در مکان‌هایی چون کلیساها و دادگاه همپتون دیده می‌شوند.
با پیشرفت تکنولوژی و ورود ماشین‌آلات پیشرفته، این هنر بیشتر وارد حوزه‌هایی مانند مجسمه‌سازی شد و امروزه به فعالیتی جذاب و خلاقانه برای بسیاری از علاقه‌مندان تبدیل شده است.
بهترین چوب برای منبت کاری
هنر منبت‌کاری روی انواع مختلف چوب انجام میشود و استادکاران بسته به رنگ و طرحی که در نظر دارند، چوب مناسب را انتخاب میکنند. برای مثال، سبک‌های مختلفی مانند حکاکی، برجسته‌سازی و پیکرتراشی روی چوب اجرا میشود که بهترین چوب‌ها برای این کار عبارتند از:
● چوب درخت گلابی
● چوب درخت گردو
● چوب راش
● چوب تبریزی
● چوب چنار و نارون
هر کدام از این چوب‌ها بافت و رنگ منحصربه‌فردی دارند که به هنرمند کمک می‌کند تا اثر زیباتری خلق کند.
سبک های منبت کاری
هنر منبت‌کاری روی چوب سبک‌های مختلفی دارد که به سه دسته اصلی تقسیم میشود:
منبت برجسته
این سبک یکی از قدیمی‌ترین روش‌های هنر منبت‌کاری است و در سه حالت کم‌برجسته، نقش‌برجسته و تمام‌برجسته اجرا میشود. منبت برجسته بخشی از هنر سنتی ایران است که در گذشته با چاقو یا قلم انجام می‌شد، اما با ورود ابزارهای اروپایی، برجستگی کارها بیشتر شد. امروزه از این سبک برای تزئین آثار چوبی استفاده میشود.
منبت حجم
در این سبک، هنرمند باید توانایی بالایی در طراحی و تجسم داشته باشد، چون تمرکز اصلی روی حجم است. گاهی در منبت حجم از روش معرق هم استفاده میشود. تفاوت آثار حجمی با آثار تمام‌برجسته در این است که آثار حجمی از همه طرف دیده می‌شوند، اما آثار تمام‌برجسته حداقل از یک زاویه قابل مشاهده نیستند.
هنرمندان امروزی بیشتر وقت خود را صرف طراحی آثار میکنند، چون طرح‌های مدرن و انتزاعی رواج دارد. در گذشته که طرح‌های واقع‌گرایانه مرسوم بود و مهارت هنرمند در اجرا به راحتی دیده می‌شد. این سبک از هنر منبت‌کاری در دوره اسلامی به دلیل محدودیت‌های مذهبی کمتر مورد توجه قرار گرفت.
منبت تیشه‌ای
این سبک نوعی منبت درشت‌کار است که قسمت‌های کم‌کار و «زیرورواندازی» و «روسازی» کمی دارد و با تیشه نجاری انجام میشود. در این روش، ریزه‌کاری‌های کمتری وجود دارد.
مشبک منبت
مشبک به طرح‌های شبکه‌دار و پنجره مانند گفته میشود. مشبک منبت ترکیبی از دو هنر «مشبک» و «منبت» است و در آن از طرح‌های گردان زیاد استفاده میشود. این سبک در ایران سابقه چند صد ساله دارد و نمونه‌های آن روی درهای چوبی دوره‌های مختلف، به ویژه دوران صفویه، مشاهده میشود. در ساخت برخی درهای کاخ گلستان از نقوش مشبک منبت اروپایی به سبک «آندره شارل بول» استفاده شده است.
هر کدام از این سبک‌ها زیبایی و سختی‌های خاص خود را دارند و همین تنوع باعث جذب علاقه‌مندان به هنر منبت‌کاری شده و این هنر را زنده نگه داشته است.
انواع منبت کاری
منبت‌کاری انواع مختلفی دارد. پس از آشنایی کلی با این هنر منبت‌کاری، خوب است با انواع اصلی آن آشنا شوید. انواع منبت‌کاری عبارتند از:
روش ویتلینگ
ویتلینگ در واقع تراش چوب و ساختن مجسمه چوبی کوچک با چاقو است. ویژگی بارز آثار ساخته شده به این روش، باقی ماندن رد چاقو و سطح ناهموار چوب است. تیز بودن چاقو در این سبک از حکاکی اهمیت ویژه‌ای دارد.
منبت‌کاری گرد و هموار
همان‌طور که از نامش پیداست، در این روش لبه‌های کار گرد و بدون زاویه تیز است و سطحی یکدست و صاف دارد.
منبت‌کاری تراشه‌ای
این روش با ابزاری مانند چاقو، چکش و اسکنه انجام میشود و اساس آن بر تراش دادن چوب استوار است. با این تکنیک می‌توان شکل‌ها و طرح‌های گوناگونی روی چوب ایجاد کرد.
مراحل منبت کاری چیست؟
برای خلق آثار زیبا از چوب بی‌جان، علاوه بر داشتن ابزارهای ضروری برای منبت‌کاری، باید با مراحل انجام این کار نیز آشنا بود. هنر منبت‌کاری شامل چندین مرحله است که از مهمترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انتخاب طرح مورد نظر
در گام نخست، طراح، نقشه منبت کاری را ترسیم می‌کند. این طرح می‌تواند تصویری از گل و گیاه، چهره، واژه‌ها، خطوط و... باشد.
انتقال طرح بر روی چوب
نقشهای که طراح تهیه کرده باید بر روی چوب منتقل شود. برای انتقال طرح چندین شیوه وجود دارد:
● یک راه ساده این است که منبت‌کار طرح مورد نظر را پرینت بگیرد و آن را روی چوب بچسباند.
● روش دیگر استفاده از کاربن است. ابتدا کاربن روی چوب قرار می‌گیرد و سپس کاغذ حاوی نقشه روی آن گذاشته میشود. در پایان، هنرمند با خودکار یا مداد، طرح را روی چوب رسم می‌کند.
● در روش سوم، کاغذ حاوی نقشه را به روغن آغشته میکنند و روی چوب می‌گذارند. در این حالت، کاغذ به چوب می‌چسبد و منبت‌کار می‌تواند طرح را با مداد یا خودکار از روی کاغذ کپی کرده و روی چوب پیاده کند.
آماده سازی روی سطح چوب
اگر چوب انتخابی برای منبت‌کاری بیش از اندازه سفت باشد، منبت‌کار باید کمی روغن یا نفت روی آن بریزد و صبر کند تا چوب نرم و آماده کار شود.
جداسازی طرح از زمینه
در این مرحله، منبت‌کار با کمک گیره، چوب را به میز کار متصل کرده و ثابت می‌کند و سپس با چکش و مغار درشت، بخش‌های اطراف طرح را می‌تراشد تا طرح از زمینه جدا شود.
فرم دهی به طرح اولیه
پس از جدا شدن کامل طرح از زمینه، با استفاده از مغارها و ابزارهای گوناگون، طرح را تکمیل و روی چوب فرم‌دهی کرده و آن را زیباتر میکنند. در پایان، زمینه را با مغار تخت، هموار و یکدست می‌سازند.
در نهایت، پس از اتمام کامل طرح، سطح کار را سنباده می‌زنند تا طرح صاف و صیقلی شود. به این کار پرداخت می‌گویند. سپس نقاش یا رنگ‌کار، اثر را رنگ می‌کند. برای محافظت از چوب در مقابل رطوبت، می‌توان آن را به روغن آغشته کرد.
به چه کسی منبت کار گفته میشود؟
منبت کار به فردی گفته میشود که با هنر دست و استفاده از خلاقیت و سلیقه هنری خود، بتواند نقشهای برجسته و زیبا را روی چوب طبیعی به وجود بیاورد. ذوق و استعداد منبت کار، تأثیر خیلی زیادی در کیفیت نهایی کار دارد و به همین دلیل است که یک اثر هنری می‌تواند ارزش و جایگاه هنری بالاتری پیدا کند و از دیگر آثار در هنر منبت‌کاری متمایز شود.
تفاوت منبت‌کاری و معرق‌کاری
معرق‌کاری و منبت‌کاری هر دو از هنرهای سنتی اصیل چوبی ایران محسوب می‌شوند، اما در روش اجرا و تکنیک با هم تفاوت دارند:
معرق‌کاری
در معرق‌کاری، هنرمند با کنار هم قرار دادن تکه‌های چوب، استخوان، فلز و گاهی سنگ‌های تزئینی، طرح‌های زیبایی خلق می‌کند. این تکه‌ها با دقت برش داده شده و روی سطحی صاف مثل درب، میز یا دیوار چیده می‌شوند. معرق‌کاری بیشتر روی هماهنگی رنگ‌ها و ایجاد نقشهای دقیق تمرکز دارد و طرح‌های آن معمولاً پیچیده و پر نقش و نگار هستند. از آثار پرطرفدار این سبک می‌توان به بوفه و ویترین‌های معرق اشاره کرد.
منبت‌کاری
منبت‌کاری هنر کنده‌کاری و ایجاد نقشهای برجسته روی چوب است. در این روش، با ابزارهای مخصوص، طرح‌هایی سه بعدی روی چوب ایجاد میشود که معمولاً شامل گل‌ها، حیوانات و اشکال هندسی هستند. برخلاف معرق که تکه‌های مختلف کنار هم قرار می‌گیرند، در هنر منبت‌کاری خود چوب تراشیده میشود تا طرح مورد نظر ایجاد شود. هنر منبت‌کاری بیشتر روی بافت و عمق تأکید دارد و آثار آن جزئیات و حس عمق بیشتری دارند.
به طور کلی، معرق‌کاری بر زیبایی رنگ‌ها و طرح‌های تخت متمرکز است، در حالی که منبت‌کاری بر ایجاد نقشهای برجسته و حجم‌دار سه بعدی تاکید دارد. هر دو هنر قدمت و جایگاه خاصی در فرهنگ و هنر ایران دارند و مهارت و ذوق خارق‌العاده هنرمندان کشورمان را به نمایش می‌گذارند.
ابزار مورد نیاز برای منبت‌کاری
برای انجام منبت‌کاری، ابزارهای گوناگونی به کار می‌رود که انتخاب آن‌ها بستگی به طرح و سبک کار مورد نظر دارد. برخی از اصلی‌ترین ابزارها در هنر منبت‌کاری عبارتند از:
مغار
ابزاری تیز و برنده که برای تراشیدن چوب استفاده میشود. انواع مختلفی مثل مغار تخت، شفره، نیم‌باز و گلویی دارد و در سایزهای متفاوت موجود است.
اسکنه
تیغه‌ای صاف و تیز که برای ایجاد خطوط مستقیم روی چوب کاربرد دارد.
چکش یا تخماق
برای ضربه زدن به مغار و کمک به تراشیدن چوب به کار می‌رود.
سوهان
برای صاف کردن و شکل‌دهی به چوب استفاده میشود و انواع مختلفی مثل سوهان سه‌پهلو، نیم‌گرد و دم‌کاردی، دم‌موشی و گرد دارد.
چوب‌ساب
برای یکدست کردن سطح کار و شکل‌دهی و صاف کردن پستی و بلندی‌های زمینه کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روغن‌دان
حاوی روغن خوراکی یا پارافین است که برای چرب کردن مغار و روان‌تر شدن کار استفاده میشود.
میز کار
سطح صافی که منبت‌کاری روی آن انجام می‌گیرد.
گیره
برای ثابت نگه داشتن چوب روی میز کار استفاده میشود.
سنگ نفت
برای تیز کردن مغار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنباده
برای پرداخت نهایی و صاف کردن سطح منبت استفاده میشود.
علاوه بر ابزارهای فوق، بسته به نوع و ظرافت کار، ممکن است از ابزارهای دیگری هم در هنر منبت‌کاری مورد استفاده قرار گیرد.
ویژگی‌های منبت با کیفیت
شاخص‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند یک اثر منبت‌کاری شده را با کیفیت کند؛ مهمترین ویژگی‌های منبت با کیفیت عبارتند از:
● یک اثر هنری، خواه فرش دستباف باشد یا یک تابلوی منبت‌کاری شده، زمانی با ارزش است که بی‌عیب باشد. بنابراین هر قطعه هنری، صرف‌نظر از نوع آن، باید در سبک خود کامل و بدون اشکال باشد تا ارزشمند تلقی شود.
● در هنر منبت‌کاری، یک اثر نفیس و مرغوب، اثری است که زمینه‌ای هموار و یکدست داشته باشد و نقوش آن متقارن و هم‌اندازه باشند. همچنین فاصله‌ی بین طرح‌ها و خطوط آن دقیقاً یکسان باشد و مرزها به درستی رعایت شده باشند.
● جنس چوبی که در منبت‌کاری به‌کار می‌رود نیز در کیفیت نهایی آن بسیار مؤثر است. هرچه چوب بادوام‌تر و مقاوم‌تر باشد، بافت آن فشرده‌تر بوده و عاری از هرگونه نقص باشد، ارزش کار منبت‌کاری شده را افزایش می‌دهد.
● بی‌تردید، مهارت هنرمندی که اثر را روی چوب خلق می‌کند نیز در ارزش آن نقش دارد. یک استادکار ماهر و باتجربه می‌تواند آثار منبت بهتر و هنرمندانه‌تری خلق کند. همچنین هرچه طرح‌ها و خطوط منبت پیچیده‌تر بوده و جزئیات ظریف‌تری داشته باشد، نیاز به تخصص و تجربه بیشتری دارد و بر ارزش هنری آن می‌افزاید.
کاربرد منبت‌کاری در دکوراسیون داخلی
هنر منبت‌کاری به طور ویژه برای ایجاد نقشهای تزئینی روی سطح چوب استفاده میشود. از این هنر برای تزیین مبلمان چوبی، کتابخانه، بوفه، میز عسلی، میز جلو مبلی، کمد و میز ناهارخوری و دیگر وسایل دکوراسیون منزل استفاده میکنند.
در طراحی آشپزخانه، منبت‌کاران معمولاً این هنر را در کابینت‌های چوبی به سبک کلاسیک به کار می‌برند. طراحان و دکوراتورها اغلب از منبت برای پایه جزیره، پایه‌های مبلمان، درهای کابینت و جزئیات دیگر استفاده میکنند.
طرح‌های گوناگونی مانند گل‌ها، حیوانات، شاخ و برگ و حتی چهره انسان را می‌توان روی چوب ایجاد کرد و برش داد. برخی از این طرح‌ها به صورت خلاقانه و توسط استادکاران اجرا می‌شوند، که از چوبی بی‌جان، اثری زنده و پر نقش و نگار خلق میکنند.
درآمد هنر منبت‌کاری
درآمد حاصل از هنر منبت‌کاری می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند قیمت تمام‌شده چوب، ابزار مورد نیاز، هزینه‌های آب و برق کارگاه، استقبال مشتریان و وضعیت تورم کشور متفاوت باشد. رسیدن این درآمد هم از طریق راه‌اندازی کسب و کار و کارگاه شخصی با سرمایه‌ای مشخص و هم از طریق همکاری با کارگاه‌های فعال امکان‌پذیر است. البته فعالیت به صورت مستقل ممکن است ریسک بیشتری به همراه داشته باشد. در حال حاضر، با استفاده از روش‌هایی مانند برون‌سپاری به افراد آموزش‌دیده و استفاده از مهارت‌های آن‌ها، همچنین استفاده سرمایه‌های آنان، می‌توان بازار و درآمد این حرفه را افزایش داد.
برای یک کارگاه با سرمایه اولیه ۱۵۰ میلیون تومان، دوره بازگشت سرمایه حدود ۳۲ ماه تخمین زده میشود. البته این مدت به عواملی مانند سرمایه در گردش، حجم سفارشات، سرعت فروش محصولات و سایر شرایط بازار بستگی دارد.
سرمایه‌گذاری در این حوزه شامل هزینه‌هایی مانند خرید مواد اولیه و بسته‌بندی، ساخت ساختمان و محوطه کارگاه، تأسیسات و تجهیزات تولید، لوازم جانبی و هزینه‌های قبل از راه‌اندازی میشود. البته این هزینه‌ها اولیه به عوامل متعددی وابسته است، از جمله شهر یا منطقه‌ای که کارگاه در آن تأسیس میشود.
در وضعیت کنونی که تحریم‌ها باعث ضعف اقتصاد وابسته به نفت و کاهش درآمدهای ارزی شده است، توسعه راه‌های جایگزین مانند منبت‌کاری می‌تواند تا حدی مشکلات فعالان این عرصه را کاهش دهد. به‌طور کلی، درآمد این حرفه حداقل از ماهی ۵۰ میلیون تومان به بالا شروع میشود.
کلام پایانی
هنر منبت‌کاری، یک هنر اصیل و زیبا است که می‌تواند یک تکه چوب بی‌روح را به یک اثر هنری خارق‌العاده تبدیل کند. در این مطلب سعی کردیم مراحل و جنبه‌های مختلف این هنر را به صورت مختصر اما کامل شرح دهیم. امروزه از این هنر نه تنها در خلق تابلوهای هنری، بلکه در ساخت محصولات چوبی و دکوراسیون داخلی، به ویژه کابینت‌های کلاسیک، استفاده میشود. بدون شک، یک کابینت چوبی کلاسیک با تزئینات منبت‌کاری، فضایی مجلل و زیبا ایجاد می‌کند که سال‌ها از آن لذت خواهید برد.
اگرچه هنوز این هنر آنگونه که شایسته است شناخته نشده، اما با افزایش علاقه و آگاهی مردم نسبت به صنایع دستی سنتی، بازار این صنایع در حال گسترش هست. امروزه با وجود اینترنت و ارتباطات مجازی، افراد بیشتری با هنرهای سنتی مانند هنر منبت‌کاری آشنا شده‌اند و این هنر دوباره به دکوراسیون خانه‌ها راه یافته است.
از زمانی که برای مطالعه این مطلب از جریان گالری گذاشتید، بسیار سپاسگزاریم. امیدواریم این اطلاعات برایتان مفید بوده باشد. اگر به هنرهای اصیل ایرانی مانند منبت‌کاری علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً به گالری محصولات ما سری بزنید تا به انواع آثار زیبا و منحصربه‌فرد سنتی ایرانی دسترسی پیدا کنید.
در صورتیکه علاقه مند به مطالب مربوط به همه چیز درباره منبت کاری؛ تاریخچه، سبک‌ها و کاربردهای امروزی
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
معرق کاری چیست و چگونه انجام می شود؟
