آشنایی با ریشه‌های نقاشی ایرانی + انواع سبک های آن

نقاشی ایرانی در دوران‌های پیش از اسلام، مانند اشکانیان و هخامنشیان، ویژگی‌های متفاوتی را از خود نشان داد. در دوره اشکانیان، نقاشی‌های یافت شده در کوه خواجه سیستان و «دورا اروپوس» گاهی یادآور مینیاتورهای ایرانی هستند و اثر سنت‌های دینی پس از اسلام در آنها قابل‌مشاهده است. در دوران هخامنشی، نقاشی وارد فاز جدیدی شد و به ترسیم چهره توجه شد. طرح‌ها در این دوره تناسب کامل و رنگ‌ها زیبایی داشتند، بدون سایه و با هماهنگی به تصویر کشیده می‌شدند و تصویر شاخه‌های درختان نیز در آنها زیاد دیده می‌شد.

در دوران اسلامی، به‌ویژه از زمان آغاز اسلام تا عهد سلجوقی، نقاشی عمدتاً در انحصار حاکمان بود. با این حال، نقاشی به طور گسترده‌ای در نگارگری و کتاب‌آرایی مورد استفاده قرار گرفت. در دوره‌های سلجوقیان، تیموریان و مغول، هنر کتاب‌آرایی پیشرفت چشمگیری کرد. مکتب عباسی یا مکتب بغداد تأثیر زیادی بر نقاشی دوران اسلامی گذاشت، به‌گونه‌ای که تصویرگری حیوانات و شرح تصاویر در داستان‌ها مورد توجه قرار گرفت و بدعت‌های جدیدی در نقاشی به وجود آمد.

پس از حمله مغول، نقاشی ایرانی تحت تأثیر فرهنگ چین و مغول قرار گرفت. نقاشان ایرانی به تدریج با ترکیب طرح‌ها و آثار هنرمندان چینی و مغولی و استفاده از سبک‌های مختلف رنگ ایرانی، آثار جدیدی را خلق کردند. تأسیس مرکز علمی و هنری «ربع رشیدی» در تبریز منجر به خلق اثری به نام «تاریخ رشیدی» شد که با نقاشی‌های متعدد و متنوعی همراه بود. این نقاشی‌ها عمدتاً منشأ چینی داشتند و از عناصری مانند آسمان، کوه، ابر، و پرندگان در طراحی خود استفاده می‌کردند.

در دوران قاجاریه (حدود قرن شانزدهم میلادی)، نقاشی ایرانی ترکیبی از سبک‌های هنری اروپایی کلاسیک و تکنیک‌های مینیاتورهای دوران صفوی بود. «کمال‌الملک» یا «محمد غفاری» نقش مهمی در ترویج سبک کلاسیک اروپایی در ایران ایفا کرد. در همین دوران، «سبک قهوه‌خانه‌ای» به وجود آمد که سبکی عامه‌پسند و مذهبی محسوب می‌شد. موضوعات این سبک عمدتاً شامل داستان پیامبران و امامان، شعائر مذهبی، نام‌آوران ملی و جنگ‌ها بود. این نقاشی‌ها اغلب توسط داستان‌سرایان و نقال‌ها برای بازگویی داستان‌های حماسی و مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.