انواع تابلو فرش و تاریخچه آن
تابلو فرش آنتیک به عنوان یک هنر بی‌نظیر از محبوبیت بالایی در میان مردم برخوردار است. این اثر نه تنها به عنوان یک عنصر تزیینی شناخته می‌شود؛ بلکه فرهنگ، تاریخ و ذوق هنری ایرانیان را بازتاب می‌دهد. امروزه تابلو فرش‌ها در طرح‌های متنوعی همچون مناظر طبیعی، تصاویر مذهبی، چهره‌های معروف و نقش‌مایه‌های کلاسیک به تولید می‌رسند و یکی از پرطرف‌دارترین گزینه‌ها برای تزیین دکوراسیون داخلی هستند. در ادامه این مقاله به شکل کامل به این که تابلو فرش چیست خواهیم پرداخت.
تابلو فرش چیست؟
تابلو فرش به عنوان یک اثر هنری و تزیینی شناخته می‌شود و همان‌طور که نامش نشان می‌دهد برای آویختن بر روی دیوار کاربرد دارد و از آن به عنوان کف‌پوش استفاده نمی‌کنند. تابلو فرش به عنوان یک عنصر تزیینی در دکوراسیون داخلی نقش مهمی دارد و میتوان با استفاده از آن جلوه ویژه‌ای به فضا بخشید. امروزه تابلو فرش با الهام از آثار نقاشی، مناظر طبیعی، چهره‌ها، اشعار و طرح‌های مذهبی طراحی می‌شوند و بسته به نوع تولید (دستباف یا ماشینی) نخهای متفاوتی در بافت آنها به کار می‌روند.
تاریخچه تابلو فرش
برای تخمین زدن تاریخچه تابلو فرش باید به سراغ تاریخچه فرش دستباف رفت. به صورت کلی تاریخچه قالیبافی در ایران به سده پنجم پیش از میلاد باز می‌گردد و هنر قالیبافی در دوره هخامنشی رونق خود را تجربه کرد. رونق بافت تابلو فرش را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند و دلیل این ادعا را فرش بهارستان یا بهار خسرو می‌دانند که متعلق به این دوران است. بافت تابلو فرش از قدیم در ایران ادامه پیدا کرد تا در نهایت در حدود ۸۰ سال پیش در یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی به نام «سردرود» به شکل حرفه‌ای تاریخی جداگانه برای خود ساخت. این شهر امروزه به عنوان پایتخت تابلو فرش جهان شناخته می‌شود و در آن ۷۰۰۰ نفر در ۸۰۰ کارگاه به تولید تابلو فرش مشغولند.
بافت تابلو فرش چگونه انجام می‌شود؟
بافت تابلو فرش یک فرایند دقیق و زمان‌بر به شمار می‌رود. برای شروع این کار در ابتدا باید طرح و نقشه مناسب را انتخاب کرد. پس از آن باید دار قالی را آماده نمود و سپس با استفاده از نخهای مورد نیاز طرح انتخاب شده را بر روی دار بافت. در نهایت نیز باید تابلو فرش را شسته و پرزهای اضافی آن را با قیچی مخصوص اصلاح کرد تا طرح نهایی به شکل واضح و صاف دیده شود.
در صورتی که تابلو فرش ماشینی باشد بافت آن توسط دستگاه‌های تمام اتوماتیک انجام می‌شود و این مسئله سرعت تولید تابلو فرش را بالا می‌برد.
در صورت تمایل می توانید پادکست مربوط به این مقاله رو گوش دهید :
انواع تابلو فرش
تابلو فرش امروزه در مدل‌های مختلفی به تولید می‌رسد و برای خرید این محصول بسیار مهم است تا با انواع تابلو فرش آشنا بود. تابلو فرش به سه دسته اصلی زیر تقسیم می‌شود:
تابلو فرش دستباف
تابلو فرش دستباف همان‌طور که نامش نشان می‌دهد هنر دست هنرمندان و استادکارهای ماهر قالیباف است. برای بافت این تابلو از الیاف طبیعی همچون پشم، کرک ابریشم، نخ مرینوس و پنبه استفاده می‌شود. در بافت این تابلو فرش نقشه و نوع نخ از اهمیت بالایی برخوردار است و به دلیل اینکه در تولید آن زمان، دقت و ظرافت بیشتری به کار می‌رود ارزش، قیمت و اصالت بالاتری دارد.
تابلو فرش ماشینی
تابلو فرش ماشینی همان‌طور که نامش نشان می‌دهد توسط دستگاه‌های تولید فرش ماشینی بافته می‌شود. در تولید این تابلو فرش‌ها به طور معمول از الیاف مصنوعی مانند الیاف ویسکوز استفاده می‌کنند. از آنجایی که این محصول با دستگاه بافته می‌شود و الیاف ارزان‌تری در تولید آن به کار می‌رود قیمت پایین‌ترین نسبت به تابلو فرش دستبافت دارد.
تابلو فرش چاپی
تابلو فرش چاپی به انواعی از تابلو فرش گفته می‌شود که با استفاده از دستگاه‌های چاپگر خاص بر روی الیاف مصنوعی به چاپ می‌رسند. در واقع در این تابلو فرش‌ها طرح دلخواه را میتوان با کیفیت بالا بر روی الیاف مورد نظر خود چاپ کرد. امکان استفاده از تعداد زیادی رنگ در این تابلو فرش‌ها وجود دارد که باعث می‌شود تابلو فرش بسیار به واقعیت و عکس مورد نظر شبیه باشد.
جنس نخهای تابلو فرش از چیست؟
در بافت تابلو فرش از نخهای مختلفی استفاده می‌شود که هر کدام ویژگی‌های مختلف و کیفیت‌های متفاوتی دارند. از جمله نخهای تابلو فرش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ابریشم
ابریشم مورد استفاده در تابلو فرش‌ها می‌تواند به دو شکل طبیعی یا مصنوعی باشد. ابریشم‌های طبیعی از پیله‌های ابریشم به دست می‌آیند و به دلیل زیبایی، ظرافت بسیار و سختی بافت آن قیمت بالایی دارند.
الیاف کرکی
الیاف کرک از بدن چهارپایان به دست می‌آید و در واقع الیاف نازکی هستند که روی پشم پوست چهارپایان جمع می‌شوند و نرمی و لطافت خاص دارند. به دلیل اینکه کرک به نسبت پشم کمیاب‌تر است قیمت بالاتری دارد.
نخ پشمی
یکی از پرکاربردترین الیاف در تولید فرش و تابلو فرش نخ پشمی است که با توجه به مرغوبیت پشم قیمت‌های متفاوتی دارد.
نخ پنبه
نخ پنبه در تار و پود استفاده دارد و در پرز تابلو به هیچ عنوان استفاده نمی‌شود.
الیاف اکریلیک و پلی استر
این الیاف جزو الیاف مصنوعی به شمار می‌روند که قیمت پایین‌تری دارند و در تابلو فرشهای ماشینی و چاپی از آنها استفاده می‌شود.
اندازه‌های تابلو فرش
تابلو فرش در اندازه‌های مختلفی به تولید می‌رسد تا افراد بتوانند با توجه به مکان مورد نظر خود محصولی مناسب را خریداری کنند. رایجترین اندازه‌های تابلو فرش موارد زیر هستند:
• ۵۰×۷۰ سانتیمتر
• ۶۰×۹۰ سانتیمتر
• ۷۰×۱۰۰ سانتیمتر
• ۱۰۰×۱۵۰ سانتیمتر
جدای از این موارد، تابلو فرشهای بزرگ‌تر در اندازه ۱۵۰×۲۲۰ سانتیمتر وجود دارند که از آنها برای فضاهای خاص و بزرگ استفاده می‌شود.
تابلو فرش ابریشمی بهتر است یا پنبه‌ای؟
در جواب این سؤال که تابلو فرش ابریشمی بهتر است یا پنبه‌ای باید به موارد متعددی توجه داشت. در واقع انتخاب بین این دو مدل تابلو فرش به بودجه، کاربرد و سلیقه بستگی دارد. تابلو فرش ابریشمی ظریف‌تر، درخشان‌تر و گران‌تر است و از آن در دکوراسیون‌های لوکس استفاده می‌کنند. تابلو فرش پنبه‌ای مقاوم، مقرون‌به‌صرفه‌تر و کاربردی‌تر است و از آن میتوان برای فضاهای معمولی‌تر و یا برای هدیه دادن استفاده کرد.
تفاوت تابلو فرش دستباف و ماشینی
تابلو فرش دستباف و ماشینی از نظر ساختار، کیفیت، ارزش هنری و قیمت با یکدیگر تفاوت‌های قابل توجهی دارند. تابلو فرش دستباف توسط بافندگان ماهر و با استفاده از دار قالی و نقشه‌های سنتی یا کامپیوتری به‌صورت دستی بافته می‌شود.
همین مسئله باعث می‌شود هر تابلو یک اثر هنری منحصربه‌فرد باشد. در این تابلوها به دلیل استفاده از نخهای طبیعی مانند ابریشم، پشم یا پنبه و صرف زمان زیاد برای بافت، کیفیت بسیار بالا است و همین نکته باعث می‌شود اثری لوکس یا کلکسیونی باشند. این تابلو فرش‌ها به دلیل ارزشمندی خود به‌مرورزمان ارزش مادی و معنوی بیشتری نیز پیدا می‌کنند.
تابلو فرش ماشینی اما توسط دستگاه‌های بافندگی صنعتی بافته می‌شود. این روش بافت باعث می‌شود حجم بالایی از این محصول بتواند با سرعت زیاد به تولید برسد. در تابلوفرش‌های ماشینی معمولاً از نخهای مصنوعی مانند اکریلیک یا پلی‌استر استفاده می‌شود که از نظر ظاهری به خوبی تابلوهای دستباف نیستند، ولی قیمت بسیار مناسب‌تری دارند و گزینه‌ای اقتصادی برای مصرف‌کننده به شمار می‌روند.
طرح‌های این نوع تابلو فرش نیز تنوع بالایی دارند هرچند حس اصالت و
فرش ( قالی ) دستبافت بودن را منتقل نمی‌کنند. به شکل خلاصه میتوان گفت افرادی که به دنبال اصالت، کیفیت و ماندگاری هستند بهتر است به سراغ تابلو فرش دستباف بروند. افرادی که بودجه محدود دارند و می‌خواهند طرحی زیبا با قیمت مناسب را تهیه کنند تابلو فرش ماشینی گزینه مناسبی برای آنها است.
انواع نقشه تابلو فرش
نقشه تابلو فرش در گذشته سنتی یا شطرنجی بود؛ اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی از نقشه‌های کامپیوتری برای بافت تابلو فرش استفاده می‌شود. در این نقشه‌ها طرح‌ها به شکل دیجیتال بر روی نمایشگر نشان داده می‌شوند و این نکته باعث دقت بالا و سرعت بیشتر می‌گردد. همچنین نقشه‌های صوتی یا لیزری نیز در بافت‌های پیشرفته کاربرد دارند که سرعت کار را بسیار بالا می‌برند.
قاب مناسب تابلو فرش
تابلو فرش بدون داشتن یک قاب مناسب نمی‌تواند زیبایی خود را به بهترین شکل به نمایش بگذارد. بسیار مهم است برای خرید تابلو فرش در مورد قاب آن نیز تصمیم‌گیری درستی شود تا زیبایی اثر هنری حفظ شود و در کنار حفاظت درست از اثر، در فضا نیز یک هارمونی مناسب به وجود آید. در هنگام انتخاب قاب مناسب تابلو فرش باید به موارد زیر توجه کرد:
- هم‌خوانی با طرح تابلو: در هنگام انتخاب قاب باید از قاب‌های کلاسیک برای طرح‌های سنتی و از قاب‌های ساده برای تابلو فرشهای مدرن استفاده کرد.
- جنس قاب: جنس قاب می‌تواند چوبی، پلی رزین، فلزی یا PVC باشد و باید با توجه به تابلو فرش آن را انتخاب کرد.
- اندازه قاب: اندازه قاب باید متناسب با ابعاد تابلو انتخاب شود و نه خیلی بزرگ و نه خیلی تنگ باشد.
نحوه نگهداری از تابلو فرش
برای اینکه تابلو فرش ماندگار باشد و بتوان از زیبایی آن سال‌ها استفاده کرد نحوه نگهداری از آن بسیار اهمیت دارد. این که تابلو فرش بر روی دیوار نصب شده باعث محافظت از آن نمی‌شود و همچنان تابلو فرش می‌تواند در معرض خطر و آسیب باشد. تابش نور خورشید و یا وجود رطوبت در دیوار پشتی تابلو فرش میتوانند مشکلات بسیاری را برای آن به وجود آورد و به همین دلیل باید در نگهداری از تابلو فرش موارد زیر را رعایت کرد:
• تابلو را در معرض نور مستقیم خورشید قرار ندهید.
• هر چند وقت یک‌بار آن را گردگیری کنید.
• تابلو را در محیط‌های مرطوب نصب نکنید.
• قاب آن را هر چند ماه بررسی و در صورت نیاز تعمیر کنید.
• از شستشوی دستی یا با شوینده‌های قوی خودداری کرده و در صورت لزوم از خدمات تخصصی استفاده کنید.
راهنمای خرید تابلو فرش
برای خرید تابلو فرش باید موارد مهمی را در نظر گرفت تا محصول خریداری شده بتواند نیاز محیط را برآورده سازد و از طرفی کیفیت لازم را داشته باشد. از جمله مواردی که در هنگام خرید باید به آنها توجه داشت موارد زیر هستند:
- توجه به اصالت تابلو فرش دستباف: اگر برای خرید به سراغ تابلو فرش دستباف می‌روید حتماً باید شناسنامه تابلو فرش را بررسی کنید. این شناسنامه در پشت کار ثبت شده است.
- کج نبودن تابلو فرش: یکی از ویژگی‌های مهم یک تابلو فرش با کیفیت و اصل کج نبودن آن است. بهتر است پشت تابلو فرش را چک کنید؛ زیرا این نکته از روی تابلو فرش مشخص نیست.
- خرید تابلو فرش بدون قاب: بسیاری از عیوب فرش ممکن است زیر قاب آن پنهان شوند؛ به همین دلیل توصیه می‌کنند تا تابلو فرش را بدون قاب خریداری کرد و سپس برای آن قاب تهیه نمود.
- بررسی پشت تابلو فرش: برای اینکه ریزباف یا درشت بافت بودن تابلو فرش، نوع گرههای استفاده شده و دقیق بودن شانه‌های بافنده را تشخیص دهید بهتر است پشت تابلو فرش را بررسی نمایید.
- توجه به پرداخت تابلو فرش: در کنار یک بافت عالی، نحوه پرداخت تابلو فرش نیز بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در صورت درست انجام نشدن می‌تواند از زیبایی و ارزش کل کار بکاهد.
عوامل اثرگذار بر قیمت تابلو فرش
عوامل متعددی میتوانند باعث تنوع قیمت تابلو فرش در بازار شوند. از جمله مواردی که میتوانند بر روی قیمت تابلو فرش تأثیر بگذارند موارد زیر هستند:
• نوع بافت (دستباف یا ماشینی)
• جنس نخ (ابریشم گران‌تر از سایر نخ‌ها)
• تراکم بافت (گرههای بیشتر = کیفیت بالاتر)
• ابعاد و اندازه
• طرح و نقشه
• قاب همراه
• محل تولید (تابلوفرش تبریز معمولاً گران‌تر است)
• برند تولیدکننده
کلام پایانی
تابلو فرش اثری فراتر از یک شیء تزیینی است که می‌تواند نشان‌دهنده هنر، فرهنگ و هویت ایرانی باشد. تابلو فرش چه از نوع ماشینی و چه از نوع دستباف داستانی از رنگ‌ها و نقش‌ها را روایت می‌کند. آشنایی با اینکه تابلو فرش چیست و چه انواعی دارد به افراد کمک می‌کند تا بتوانند در هنگام خرید به شکل هوشمندانه‌تری عمل کنند. افرادی که می‌خواهند یک اثر با اصالت را داشته باشند بهتر است به سراغ تابلو فرشهای دستباف بروند و کسانی که می‌خواهند هزینه کمتری کنند میتوانند تابلو فرشهای ماشینی را برای انتخاب مد نظر قرار دهند.
درصورتیکه علاقه مند به آشنایی باانواع تابلو فرش و تاریخچه آن
هستید می توانید مقاله های زیر را مطالعه نمایید:
سوالات متداول
تابلو فرش برای نصب روی دیوار طراحی شده و کاربرد تزیینی دارد؛ در حالی که فرش معمولی به‌عنوان کف‌پوش استفاده می‌شود. همچنین طرح‌های تابلو فرش معمولاً ظریف‌تر و هنری‌تر هستند.
با بررسی پشت تابلو، نوع گرهها، نظم بافت و نخهای بهکاررفته میتوان این تشخیص را داد. تابلوهای دستباف دارای گرههای نامنظم، بافت دقیقتر و معمولاً شناسنامه هستند.
تابلو فرشهای چاپی از نظر ظاهری زیبا و متنوع هستند اما دوام و ارزش هنری کمتری نسبت به دستباف و ماشینی دارند. این نوع بیشتر برای دکوراسیون کمهزینه یا هدایای تبلیغاتی کاربرد دارد.
انتخاب اندازه به ابعاد دیوار و فضای محیط بستگی دارد. رایجترین اندازهها شامل ۵۰×۷۰، ۶۰×۹۰ و ۷۰×۱۰۰ سانتیمتر هستند.
تابلو فرشهای دستباف، بهخصوص از جنس ابریشم و ساخت شهرهایی مانند تبریز، ارزش هنری و اقتصادی بالایی دارند و در بلندمدت میتوانند ارزش افزوده ایجاد کنند.
قیمت آن به عواملی مانند نوع بافت (دستباف یا ماشینی)، جنس نخ (ابریشم، پشم، کرک و غیره)، اندازه، تراکم بافت، طرح، برند و قاب بستگی دارد.
