آشنایی با فرش دستباف تبریز + مشخصات و ویژگی های آن
فرش دستباف تبریز یکی از زیباترین فرش‌های دستبافت ایرانی است که در دسته صنایع دستی قرار می‌گیرد. این فرض مشخصات خاصی دارد که باید در هنگام خرید فرش دستباف مد نظر قرار گیرند. فرش دستباف تبریز تنوع رنگی بالایی دارد و یکی از فرش‌های پرفروش و گران‌قیمت به شمار می‌رود. در ادامه، به معرفی ویژگی‌های این فرش می‌پردازیم.
فرش دستباف تبریز
فرش دستباف تبریز یکی از قدیمی‌ترین فرش‌های دستی ایران محسوب می‌شود که با استفاده مواد طبیعی بافته می‌شود و طرح‌های مختلفی دارد. یکی از مهمترین مواردی که باعث شده است این فرش شهرت جهانی داشته باشد، رج‌شمار بالای آن است. در بافت این فرش از گره ترکی استفاده می‌کنند و این نکته باعث می‌شود این فرش ظرافت خاصی داشته باشد. فرش دستباف تبریز دارای رنگ‌هایی زنده و شاد است و ضخامت آن به طور معمول کم است.
قدمت فرش تبریز
قدمت فرش دستباف تبریز به ۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد و شواهد نشان می‌دهند بافت فرش در تبریز از دوران صفویه آغاز شده است. اوج هنر فرش‌بافی در این استان به قرن ۱۲ تا ۱۶ میلادی باز می‌گردد. در این دوران، پایتخت صفویان از هرات به تبریز منتقل شد و مکتب تبریز که دومین مکتب هنری ایران است در این شهر بنیان گردید. تجمع طراحان در این شهر باعث شد قالیبافی در شهر تبریز رشد بسیاری را تجربه کند و فرش دستباف تبریز مرحله جدیدی را در تاریخ خود آغاز نماید.
راه‌اندازی قالبی باقی در شهر تبریز
قالیبافی در شهر تبریز از همان ابتدا یک صنعت و راه تجارت محسوب می‌شد و به دلیل وجود مردم ثروتمند در این ناحیه، بافت فرش دستبافت با رشد بسیار بالایی همراه بوده است. امروزه از سوی «شورای جهانی صنایع دستی»، شهر تبریز به‌عنوان «شهر جهانی بافت فرش» نامیده می‌شود و همین مسئله نشان می‌دهد که چرا خرید فرش دستباف تبریز از اهمیت خاصی برخوردار است.
ویژگی‌های فرش دستباف تبریز
برای شناخت ویژگی‌های فرش دستباف تبریز بهتر است با خصوصیات این فرش آشنا شوید. در ادامه، تلاش می‌کنیم شما را با مراحل و ویژگی‌های این فرش آشنا شوید تا بتوانید شناخت کاملی را به فرش تبریز پیدا کنید.
مواد اولیه فرش دستباف تبریز
پنبه، پشم و ابریشم از مواد اولیه و الیافی هستند که در فرش تبریز به کار برده می‌شوند. فرش دستباف دارای سه بعد اصلی طول یا تار، پود یا عرض و پرز یا همان ارتفاع است. تار در فرش‌های تبریز از جنس الیاف پنبه‌ای است که مقاومت و استحکام بسیار زیادی دارند. پود و پرز فرش‌های این منطقه از پشم است. این پشم در فرش تبریز نوعی زبری دارد که از ویژگی‌های این فرش محسوب می‌شود. پشم به‌کاررفته در فرش تبریز، پشم ناحیه ماکو است که لطافت کمتری نسبت به پشم سایر مناطق دارد. این ویژگی کمک می‌کند که استحکام فرش بالا برود، اما حالت مخملی بودن فرش کاهش پیدا کند. در بافت انواع فرش دستباف تبریز از ابریشم استفاده می‌شود و این فرش به صورت تمام ابریشم یا چله ابریشم به فروش می‌رسد.
نحوه بافت فرش دستباف تبریز
نکته بسیار مهم در بافت این فرش استفاده از گره ترکی در بافت فرش تبریز است. باید در نظر داشته باشید که این ویژگی در بافت گلیم و قالی‌های روستایی و عشایری این منطقه رعایت نمی‌شود. در بافت این محصولات از گره فارسی استفاده می‌کنند و این نکته را باید در هنگام خرید گلیم دستبافت و قالی‌های تبریز در نظر داشت. نکته مهم دیگر در بافت این فرش تغییرات در رج‌شمار و تعداد آنها است. رج‌شمار به تعداد گره‌های موجود در هر ۷ سانتی‌متر عرضی در قالی گفته می‌شود. هرچه تعداد این گره‌ها در این محدوده بالاتر رود، فرش ظرافت و استحکام بیشتری دارد و قیمت آن نیز بالاتر می رود. در گذشته، رج‌شمار قالی‌های روستایی تبریز درشت بود و به طور معمول رج‌ها بین ۱۵ تا ۲۵ بود. اما امروزه رج‌شمار کارگاه‌ها و تولیدهای شهری به عدد ۱۱۰ نیز می‌رسد. در بافت فرش دستباف تبریز از دار عمودی استفاده می‌شود و به‌ندرت دار افقی را خواهید دید.
رج شمار انواع فرش دستبافت تبریز
رج‌شمار انواع فرش دستباف تبریز به شرح زیر است:
- برای فرش دستباف ارزان: استفاده از رج‌شمار ۲۵ در ۲۵
- برای فرش معمولی در بازار: استفاده از رج‌شمار ۳۰ در ۳۰
- برای فرش‌های صادراتی: استفاده از رج‌شمار ۳۵ در ۳۵
- برای فرش‌های نفیس: استفاده از رج‌شمار ۵۰ در ۵۰
ابعاد قالی تبریز
قالی تبریز مانند انواع دیگر فرش دستباف در ابعاد و اندازه‌های مختلفی بافته می‌شود. نکته مهم در بافت فرش‌های ابریشمی ریزباف تبریز، بزرگ بودن ابعاد آن است که مشخصه اصلی فرش تبریز به شمار می‌رود. بسیاری از فرش‌های دستباف تبریز در ابعاد بزرگ و بسیار ریزبافت، بافته می‌شوند که شهرت جهانی دارند و در موزه‌های کشورهای خارجی از آنها نگهداری می‌کنند.
طرح و رنگ فرش دستباف تبریز
در فرش دستباف تبریز از رنگ‌ها و طرح‌های جدید استفاده شود. این مسئله باعث شده که مواد رنگی از کشورهای غربی وارد رنگ‌بندی این فرش‌ها شود و جای بسیاری از رنگ‌های قدیمی را بگیرند. فرش هریس تبریز یکی از فرش‌های بسیار خاص تبریز است که رنگ‌بندی تیره دارد و از رنگ‌هایی همچون قرمز تیره (لاکی)، قهوه‌ای، سرمه‌ای و بژ در رنگ‌بندی آن استفاده می‌شود. در فرش گل ابریشم تبریز از طرح‌های لچک و ترنج استفاده می‌شود و رنگ‌بندی آن به طور معمول بژ روشن و نخودی است و در رنگ‌بندی گل‌ها و نگاره‌های به کار رفته در این فرش، از رنگ‌های عنابی، سرخابی و زیتونی استفاده می‌شود. از دیگر طرح‌های معروف فرش دستباف تبریز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طرح سالاری
- طرح هریس
- طرح ماهی
- طرح اولیا
- طرح نامی
- طرح گنبد
- طرح گلستان
- طرح خطیبی
- طرح گل ابریشم
فرش دستباف تبریز طرح علیا
نقشه علیا یکی از قدیمی‌ترین طرح‌ها در میان فرش‌های تبریز است. علیا به معنای والا و با ارزش است. این فرش‌ها در رنگ کرمی با حاشیه مسی یا پیازی تولید می‌شوند و ترنجی که در وسط فرش وجود دارد، دایره‌ای است.
فرش دستباف تبریز طرح سالاری
فرش دستباف طراحی سالای یکی دیگر از طرح‌هایی است که در این فرش‌ها به کار می‌رود. زمینه این فرش به دو قسمت مشکی و آبی تقسیم می‌شود. این نمونه از فرش‌ها فروش بالایی دارند و قیمتشان بالاست.
فرش دستباف تبریز طرح هریس
فرش هریس با پشم مرغوب تولید می‌شود که هم بسیار بادوام است و هم نرمی زیادی دارد. این فرش دارای طرح عشایری است که با استفاده از نقشههای هندسی بافته می‌شود. ترنج فرش هریس به شکل هندسی هشت گوشه است و در مرکز آن و بر روی زمینه‌ای به رنگ خاکی و روستیک به کار می‌رود.
فرش دستباف تبریز طرح خطیبی
فرش خطیبی یکی از نمونه‌های پرطرفدار در این فرش است و تراکم بسیار بالایی دارد. همچنین، جنس این فرش بسیار نرم است و نقش و نگار زیادی در آن دیده می‌شود. قیمت این فرش بالاست و یکی از اصیل‌ترین فرش‌های ایرانی است.
فرش دستباف تبریز طرح ماهی
فرش دستبافت تبریز طرح ماهی یکی از فرش‌های قدیمی تبریز است که قدمت آن به 600 سال پیش بازمی‌گردد. این فرش در طرح کمال‌الملک، طرح شمعدانی، طرح خشتی، طرح قاب قرآن، طرح گرد و طرح موج مهر تولید می‌شود.
فرش دستباف تبریز گل ابریشم
فرش گل ابریشم یکی از صنایع دستی ایران است که ارزش زیادی دارد. در تولید این فرش از نخ‌های ابریشمی استفاده می‌شود و دارای طرح‌های گل و مرکباتی هستند که در میان خریداران محبوبیت زیادی دارند.
تابلو فرش دستباف تبریز
تابلو فرش دستباف تبریز یک اثر هنری است که فرش به شکل یک قاب بافته می‌شود و بر روی دیوار قرار می‌گیرد. این تابلو فرش ارزش بسیار زیادی دارد و می‌تواند جلوه بسیار زیبادی را در محیط به وجود بیاورد.
مشخصات فرش دستبافت تبریز
علاوه بر مواردی که به آنها اشاره شد از دیگر ویژگی‌های فرش تبریز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
داشتن عمق: یکی از نوآوری‌های جدید در رنگ‌آمیزی فرش تبریز ایجاد نوعی عمق یا پرسپکتیو در طرح دوبعدی فرش است که ویژگی خاصی به این فرش می‌دهد.
استفاده از رنگ برای فضاسازی: یکی دیگر از ابداعات فرش تبریز این است که از رنگ به‌جای نقش برای پر کردن فضاهای خالی استفاده می‌کنند. در واقع در بافت این قسمت‌ها، از رنگ‌های دارای هارمونی و هماهنگی با طرح استفاده می‌شود که یک نزدیکی زیبا بین طرح و رنگ ایجاد می‌کند و حسی از زیر خاکی بودن در فرش به وجود می‌آورد.
وجود سایه‌روشن در فرش: به دلیل اینکه در بافت فرش دستباف تبریز رنگ‌های هم خانواده به شکل نامحدود استفاده می‌شوند نوعی سایه‌روشن در فرش به وجود می‌آید و نوعی عمق را در فرش به بیننده القا می‌کند.
دورگیری: در دورگیری گل‌ها و برگ‌ها از ابریشم سفید و رنگی استفاده می‌شود که یکی از مشخصه‌های مهم فرش تبریز است.
سخن پایانی
آشنایی با فرش دستباف تبریز برای افرادی که قصد خرید فرش دستباف را دارند بسیار بااهمیت است. این فرش در طرح‌ها و رنگ‌بندی‌های خاص خود یکی از بهترین‌های بازار فرش است و می‌تواند جلوه خاصی به مکان‌ها بدهد. امروزه خرید صنایع دستی ایرانی همچون خرید گلیم دستباف، خرید گبه و خرید فرش ایرانی در میان مردم بسیار رواج پیدا کرده است و در این میان خرید فرش دستباف تبریز می‌تواند یکی از انتخاب‌های بسیار ارزشمند افراد باشد.
